Stress thực sự là gì. Đi làm căng thẳng, gặp khó khăn, đồng nghiệp không hoà hợp, học hành không tiến bộ, các bạn cùng trang lứa quá giỏi khiến bản thân cảm thấy thua kém và áp lực,… hay trong lòng cảm thấy buồn phiền giận hờn, có khúc mắc nào đó nhưng xử lý không được. Những thứ này có vẻ như là stress, nhưng thực chất stress không đến từ làm việc căng thẳng, work hard, hay bất cứ khúc mắc và trở ngại tâm lý nào.

Stress đến từ việc có một vấn đề nào đó xảy ra, nhưng bạn nằm im, không xách cái mông lên và đi xử lý

Khi có vấn đề cần giải quyết, khó khăn, áp lực kề cận cần phải tiến bước, hay bất cập, bất công mà chính bạn cảm nhận được,… lúc này não sẽ gửi tín hiệu bằng cách tiết ra các loại hormone gây ra căng thẳng, ức chế, một phần nó là cortisol, nó thúc đẩy bạn phải hành động. Nếu bạn không hành động, bạn sẽ không thể trung hoà nó, vì thế bạn ngập chìm trong hormone và các chất khác được bơm vào máu, bạn rơi vào stress. 

Giống như căn chung cư của bạn bốc cháy, còi báo cháy hú liên hồi, nhưng thay vì chạy ra thì bạn ngồi co ro một chỗ và ngập chìm trong sợ hãi. Đơn giản bạn chỉ cần đứng dậy và thoát ra thôi, nhưng bạn không chọn cách đó. Stress đơn giản là vậy, bạn cần hành động để thoát khỏi trạng thái này, nhưng bạn chọn ngồi im một chỗ. 

Stresss là khi bạn biết có thứ để làm và có việc cần phải làm, cũng có thể làm gì đó để thoát ra khỏi sự tồi tệ hiện tại, nhưng bạn không làm. Tại sao lại vậy, vì nó khó, và cần phải hi sinh.

Khi khó khăn, có hai lựa chọn, một là hành động, hai là ngồi im. Chọn cách thứ nhất thì quá khó, còn cách thứ hai thì bản thân cảm thấy có lỗi với chính mình, vì bạn biết có thể làm gì đó ngay lúc này. Vậy nên để hợp thức hoá sự lựa chọn thứ hai, để từ chối khó khăn thì hãy xem như khó khăn ấy vốn không dành cho mình, bạn đơn giản là trói tay, trói chân mình lại, tự cắt đứt năng lực của mình nhằm thuyết phục với chính bạn rằng bạn không thể làm được, không thể đạt được mục tiêu đó đâu, và rằng sự buông xuôi này là hợp lý.

Thế là bạn ngừng học tập, ngừng làm việc, không phải là ngừng bặt hoàn toàn, mà là làm chỉ cho đủ số lượng, chỉ cho chính mình cảm thấy không tội lỗi và vô trách nhiệm, tuy nhiên tâm trí bạn đã không còn nằm trong việc học và việc làm nữa. Bạn cũng ngừng gặp gỡ những người bạn mới để trao đổi về sự phát triển bản thân để tránh cảm giác thua thiệt, bạn bắt đầu hoài niệm quá khứ, gặm nhấm những mẩu chuyện cũ, chìm đắm trong giải trí, cô lập mình trong thứ gọi là sự thoải mái.

Bạn nằm im và chơi bời thư giãn, bạn lảng tránh stress nhưng thực chất, trong thâm tâm bạn chưa quên những ước mơ và khao khát, thế nên não vẫn tiết ra cortisol, bạn đang stress hơn và sắp rơi vào trầm cảm. Chỉ là bạn từ chối nhận thức về việc này.

Lúc bạn cảm thấy áp lực khi cố gắng hoàn thành mục tiêu đã định, não bắt đầu tiết ra cortisol để thúc đẩy bạn tiến về phía trước. Do đó, có sự căng thẳng diễn ra, vì não bộ đang bật chế độ hoạt động hết công suất. Lúc này bạn lại muốn thoái lui, rõ ràng là đang phản bội lại mục tiêu của mình, sẽ có khó chịu và ức chế xảy ra. Khi này có một liều thuốc an thần, đó là dopamine, một loại chất gây nghiện để bạn quên đi đống cortisol đang sôi sục kia theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng.

Nếu bạn không có thói quen hành động, bạn đã chiều hư chính mình bằng cách dạy cho nó rằng, sự thoả mãn của bảo toàn năng lượng đem lại niềm vui lớn hơn là sự hạnh phúc khi bỏ ra năng lượng rồi sau đó hoàn thành mục tiêu.

Khi bạn ngồi im một chỗ và thư giãn bằng cách lướt điện thoại, khi đó não bạn sẽ tiết ra dopamine tức thì, nó sẽ được thưởng ngay. Thế thì rõ là sướng và nhanh hơn nhiều hơn so với phải làm việc để rồi khi xong việc mới được thưởng.

Nhưng càng làm như vậy nhiều, bạn sẽ càng nghiện dopamine, đến một giới hạn khi đạt tới độ bão hoà, tế bào não bắt đầu chai lì vì lượng dopamine tiết ra quá nhiều, nó cũng tự có cơ chế trung hoà riêng để chính nó không chết chìm trong chất này. Lúc này, bạn sẽ cảm thấy không có động lực để làm bất cứ việc gì, kể cả giải trí và chiều chuộng bản thân bây giờ cũng thật sự rất tẻ nhạt, bởi động lực của mọi hành động là dopamine. Và kể từ đây, sự tuột đốc của bạn là không phanh. Bạn sẽ càng chìm sâu hơn vào stress khi nhìn bạn bè tiến lên, nhìn mình càng trì trệ đi mà không có cảm hứng để mở mắt dậy mỗi sáng chứ đừng nói làm bất cứ thứ gì.

Tôi thường chạy bộ ở công viên, khoảng 3,5km mỗi ngày. Trong quá trình cải thiện thành tích của mình, tôi tăng dần quãng đường và tốc độ lên, có hôm tăng gấp đôi quãng đường và giữ nguyên vận tốc tối đa, khi đó sẽ cảm thấy đau mỏi chân hơn, thở dốc, tức ngực, đôi khi là nhức đầu, mờ mắt và choáng váng vì oxy không đủ lên não. 

Nhưng tôi nhận ra một điều rằng, khi quen với áp lực, chúng ta sẽ ở trạng thái bình thường, hạnh phúc và điều khiển được mọi thứ. Chỉ cần một lần vượt qua giới hạn của bản thân, cái chân đau chứ gì, “mặc kệ mày”, cổ họng khô rát, bụng và ngực bị tức vì hít thở khó khăn chứ gì, “shut the fuk up và để im cho tao chạy”, cứ làm như thế, lần sau cảm giác khó nhọc đó không còn là thứ gì to tát nữa. Đó là cách chúng ta vượt qua áp lực, tất nhiên cái giá phải trả là chân tôi bị chấn thương trong 1 tuần sau đó và không thể chạy. Nhưng tôi chẳng quan tâm lắm vì tôi chỉ muốn vượt qua chính mình.

Còn nếu chúng ta nghỉ ngơi, nếu buông xuôi giữa chừng, ta sẽ bị nghiện sự thoải mái khi quá trình nghỉ ngơi bắt đầu và cứ để lùi dần về số không.

Tôi muốn nói điều này bởi vì thực chất stress, áp lực là một điều tất yếu của quá trình tiến bộ.

Không có một ai trở nên giỏi hơn mà không phải trải qua khó khăn, thử thách. Vì có stress nên mới có những bước tiến. Giống như khi tập gym, cơ bắp của bạn bị phá vỡ và phục hồi, khi này sẽ có đau đớn. Tương tự như thế, não sẽ cần chịu áp lực để có thể trở nên mạnh mẽ hơn, đó là stress. Cortisol là một hormone tuyệt vời bởi vì nó thúc đẩy bạn. Vì vậy đừng hoảng sợ và né tránh áp lực, đó là một điều tốt, vì nó cho thấy rằng bạn đang tiến bộ.

Cứ hành động đi, có thể nó sai và không đem lại hiệu quả, nhưng stress sẽ biến mất, bởi vì khi đó ta đã nhìn ra thứ phải làm tiếp theo từ sai lầm kia. Cứ hành động, cứ tiến bước, stress sẽ không còn nữa. 

Thực chất, khi bạn có một ước mơ, ý tưởng, khi này tiềm thức đã chuẩn bị sẵn cho bạn một con đường để thực hiện nó rồi. Có phải bạn luôn biết rằng, nếu mình làm thế này, thế kia, cố gắng ở mức này, từ bỏ những thói hư tật xấu này, hi sinh một số thứ này thì sẽ đạt được thành công hay không. Thế nhưng bạn không thực hiện. Vì không thực hiện nên bạn stress. Đừng lo ngại về thất bại, vì nó không thể xảy ra đối với những người luôn hành động và thay đổi phương cách linh hoạt.