5 châu 4 bể là câu nói nhằm chỉ việc thế giới có 5 châu lục và 4 đại dương. Nhưng phần châu lục từ lâu đã không còn đúng nữa, khi giới khoa học công nhận rằng có đến 6 châu lục: Á, Âu, Phi, Mỹ, Đại dương (châu Úc), và Nam Cực. Và theo một công bố mới đây thì đến phần "4 bể" cũng chính thức trở nên lỗi thời.

Lần đầu tiên trong hơn 100 năm, Hội Địa lý Quốc gia (National Geographic Society) vẽ lên bản đồ đại dương thế giới, trong đó chính thức công nhận sự tồn tại của đại dương thứ 5. Đó là Nam Đại Dương (Southern Ocean) - khu vực nước biển bao xung quanh Nam Cực. Vùng nước này đã trở thành một đại dương được công nhận, bên cạnh Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, Bắc Băng Dương, và Đại Tây Dương.

"Giới khoa học từ lâu đã nhận ra có một khu vực sinh thái hoàn toàn khác biệt xung quanh các vùng nước của Nam Cực," - Alex Tait, nhà địa lý của National Geographic lên tiếng. Nhưng với cộng đồng khoa học quốc tế, chưa có một sự công nhận nào dành cho khu vực này cả.

Trên thực tế, NOAA (Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ) cho biết họ đã công nhận đại dương thứ 5 của thế giới từ năm 1999, trong khi Uỷ ban Tên địa lý Hoa Kỳ cũng đã chấp thuận cái tên "Nam Đại Dương". Tuy nhiên khi đề xuất nó lên Tổ chức Thủy văn Quốc tế (IHO) vào năm 2000, không nhiều quốc gia ủng hộ nó.

Theo Tait, dù National Geographic đã từng đưa Nam Đại Dương lên bản đồ, nhưng nó bị nhiều người bác bỏ vì thiếu đi sự đồng thuận chung.

"Nhưng hiện tại chúng tôi nghĩ cần phải chính thức công nhận nó. Mọi người nhìn vào chúng tôi (National Geographic) để tìm hiểu các kiến thức về địa lý. Có bao nhiêu châu lục, bao nhiêu quốc gia, bao nhiêu đại dương? Mãi cho đến gần đây, chúng tôi vẫn phải bảo là 4."

Tait cho biết kể từ thời điểm được công nhận, National Geographic sẽ liệt kê tổng cộng 5 đại dương. Đây cũng là điều quan trọng đối với giáo dục, khi họ có một chương trình giảng dạy và cung cấp công cụ cho các trường học cũng như công chúng.

Một hệ sinh thái riêng biệt

Nam Đại Dương nhằm chỉ vùng nước xung quanh Nam Cực, đến khu vực 60 độ vĩ tuyến về phía Nam theo thông tin từ NOAA. National Geographic cho rằng họ cũng sẽ sử dụng vĩ độ này để để định ranh giới ở về phía Bắc, trong đó Nam Đại Dương sẽ không bao gồm eo biển Drake (Drake Passage) và biển Scotia.

Enric Sala, một chuyên gia của National Geographic mô tả Nam Đại Dương là một vùng nước riêng biệt, với dòng chảy Circumpolar Current rất mạnh hướng về phía Đông và xoay vòng xung quanh Nam Cực. Nó giống như "một vành đai phía tận cùng thế giới, kết nối với Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương".

Frank Nitsche, chuyên gia địa lý hải dương từ ĐH Columbia cũng đồng tình. Nitsche cho biết các nhà khoa học làm việc tại Nam Cực - bao gồm cả ông - đều sử dụng khái niệm Nam Đại Dương.

"Nhưng tôi thực sự không rõ thuật ngữ này có được công nhận chính thức hay không," - Nitsche bổ sung.

Theo Nitsch, thông báo của National Geographic là hết sức quan trọng, vì bản đồ của họ là "tiêu chuẩn cho rất nhiều atlas và bản đồ trên thế giới".

"Trước kia có thể cộng đồng khoa học vẫn sử dụng dù không có định nghĩa và ranh giới cụ thể," - Nitsche nhận định. "Nhưng tôi nghĩ với công chúng, không nên có sự hiểu lầm."

Cũng theo Tait và Sala, sự công nhận này có vai trò quan trọng đối với việc nâng cao nhận thức về vai trò của các vùng biển trong quá trình biến đổi khí hậu. Sala từng viết, Nam Đại Dương "có những khu vực ấm lên với tốc độ nhanh nhất Trái đất, như bán đảo Nam Cực". Băng trên biển Nam Đại Dương cũng có vai trò quan trọng đối với chu kỳ nước và các kiểu hình khí hậu.