Gen dinh dưỡng (nutrigenomics) là một lĩnh vực đang phát triển, sử dụng xét nghiệm di truyền để xác định mối tương tác giữa gen, dinh dưỡng và sức khỏe. Từ thông tin thu được, nó giúp xác định chế độ ăn uống lý tưởng cho mỗi người.

Sau nhiều nghiên cứu, các chuyên gia đã nhận định: Không có chế độ ăn kiêng duy nhất dành cho tất cả mọi người. Có nhiều yếu tố tác động tới vấn đề này, nhưng một lý do khiến các kế hoạch ăn uống có hiệu quả với người này nhưng lại không hiệu quả với người khác chính là yếu tố di truyền.

Theo nhà di truyền học Jan Lim: Gen dinh dưỡng là nghiên cứu về mối quan hệ giữa bộ gen, dinh dưỡng và sức khỏe. Lĩnh vực này bao gồm mọi nghiên cứu về cách cơ thể phản ứng với các chất dinh dưỡng vi lượng và đa lượng, mối quan hệ giữa các gen đơn lẻ và các tương tác gen/hợp chất thực phẩm. Đôi khi, lĩnh vực này được gọi là “di truyền dinh dưỡng”.

Gen dinh dưỡng đề cập tới cách các chất dinh dưỡng ảnh hưởng tới cơ thể để biểu hiện gen. Trong khi đó, di truyền dinh dưỡng đề cập tới cách cơ thể phản ứng với các chất dinh dưỡng do cấu tạo gen. Tuy nhiên, nhiều người dùng chung 2 thuật ngữ này.

Mặc dù các nghiên cứu về di truyền dinh dưỡng còn sơ khai nhưng các ý tưởng về việc gen có thể quyết định tới chế độ ăn uống của chúng ta đã có từ sớm.

Thực tế, từ những năm đầu của thế kỉ XX, bác sĩ người Anh Archibald Garrod đã ghi chép về sự liên quan giữa dinh dưỡng, di truyền và kiểu hình. Dự án bộ gen người những năm 1990, lập bản đồ DNA của con người đã mở đường cho kỷ nguyên dinh dưỡng hiện đại. Từ đó, hàng trăm nghiên cứu đã được thực hiện để kiểm tra ảnh hưởng của gen đối với phản ứng của cơ thể trước chế độ ăn uống và ngược lại.

Ngày nay, các chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ cũng sử dụng xét nghiệm di truyền để đánh giá nhu cầu ăn uống của bệnh nhân, thiết lập các mục tiêu sức khỏe nhất định.

Xét nghiệm di truyền là một phần của tư vấn dinh dưỡng. Đây là một phần của phương pháp tiếp cận dinh dưỡng tích hợp, gen dinh dưỡng có thể làm sáng tỏ các vấn đề mà tiền sử sức khỏe không làm được. Điều này bao gồm mọi thứ, từ khuynh hướng mắc bệnh tim mạch đến nguyên nhân vì sao bạn không thể giảm cân dù đã thử mọi cách.

Xét nghiệm di truyền rất hữu ích cho những ai muốn chủ động trước các vấn đề sức khỏe của mình. Nó giúp giải thích nhiều vấn đề ở bệnh nhân, bao gồm cả phong cách ăn uống nào phù hợp với họ nhất. Bằng cách xem xét cấu tạo gen của bạn, bác sĩ có thể tư vấn cho bạn về một số cách ăn uống nhất định có hiệu quả hoặc không tốt cho bạn. Cụ thể, biến dị di truyền có thể có nghĩa là cơ thể bạn không được hưởng lợi từ chế độ ăn thuần chay hoặc không thích ứng tốt với chế độ ăn keto do cách hoạt động của gen chuyển hóa chất béo.

Một xét nghiệm gen dinh dưỡng thậm chí còn có thể khám phá ra những nguồn dinh dưỡng đa lượng và vi lượng tốt nhất cho bạn. Ví dụ, có thể cơ thể bạn không thể sử dụng tối ưu các axit béo Omega-3 từ các nguồn thực vật. Hoặc bạn gặp khó khăn trong việc chuyển đổi ánh nắng mặt trời thành vitamin D. Với kết quả xét nghiệm gen dinh dưỡng thu được, các chuyên gia dinh dưỡng có thể hướng dẫn bạn nên ăn hoặc bổ sung loại thực phẩm nào để có thể đáp ứng được nhu cầu cơ thể.

Tương tự, khuynh hướng gặp phải một số căn bệnh cũng có thể xuất hiện trong xét nghiệm gen dinh dưỡng. Chúng ta có thể thấy các biến thể gen làm tăng nguy cơ ung thư vú do các gen liên quan tới chuyển hóa estrogen. Bệnh tim mạch, bệnh tiểu đường, béo phì và sức khỏe tâm thần cũng đều có liên quan tới các biểu hiện di truyền. Và chúng ta có thể đưa ra chiến lược phòng ngừa những căn bệnh này bằng việc điều chỉnh chế độ ăn uống.

Bạn quan tâm tới việc theo đuổi các tiếp cận di truyền đối với dinh dưỡng nhưng không chắc chắn rằng điều gì sẽ xảy ra? Tư vấn dinh dưỡng bằng cách sử dụng gen dinh dưỡng là phương pháp không gây đau đớn.

Đầu tiên, bạn sẽ bắt đầu trả lời một bảng câu hỏi sức khỏe chi tiết để bác sĩ đánh giá được đầy đủ về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, tiền sử bệnh lý, tiền sử gia đình, lối sống hiện tại và quá khứ. Xét nghiệm gồm lấy các tế bào DNA ở má trong. Nó khá đơn giản, dễ thực hiện. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể được yêu cầu thực hiện xét nghiệm máu.

Sau khi thu được kết quả xét nghiệm, các chuyên gia dinh dưỡng sẽ trao đổi với bạn để có kế hoạch cụ thể cho chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh.

Mặc dù có nhiều nghiên cứu sâu rộng về mối liên hệ giữa di truyền, chế độ ăn uống và sức khỏe nhưng vẫn cần phải tiếp tục nghiên cứu thêm về lĩnh vực này. Vì vậy, gen dinh dưỡng không giải quyết được mọi vấn đề đặt ra về chế độ ăn uống. Gen chỉ là một trong nhiều yếu tố ảnh hưởng tới sức khỏe và việc lựa chọn chế độ ăn uống lý tưởng.

Xét nghiệm di truyền không phải là tiêu chí duy nhất được sử dụng để đưa ra các khuyến nghị về dinh dưỡng. Các chuyên gia sẽ xem xét lối sống, tiền sử sức khỏe, tình trạng sức khỏe, sở thích cá nhân, văn hóa, sự sẵn sàng thay đổi của bệnh nhân, mục tiêu sức khỏe của người bệnh,... để có lời khuyên về dinh dưỡng cho phù hợp.

Xét nghiệm di truyền có một nhược điểm tiềm ẩn. Hạn chế là chúng không được các bác sĩ lâm sàng giải thích chi tiết. Các bác sĩ sử dụng phương pháp tiếp cận đa gen: Tất cả gen đều là một phần của các hệ thống lớn hơn trong cơ thể. Các hệ thống này hoạt động cùng nhau trong cơ thể con người. Vì vậy, để hiểu về mối quan hệ giữa bộ gen và chế độ ăn uống, bạn cần tham khảo ý kiến chuyên gia về dinh dưỡng di truyền.

Gen dinh dưỡng là một lĩnh vực tương đối mới và được xem là tương lai của việc tư vấn chế độ ăn uống. Phương pháp này giúp mọi người vượt qua những trở ngại về sức khỏe mà các phương pháp khác không làm được.