​

Chắc bạn đã từng nghe qua về hội chứng trypophobia hay còn gọi là hội chứng sợ lỗ. Hội chứng gây ra cảm giác khó chịu, ớn lạnh mỗi khi người nhìn thấy những cái lỗ, đốm hoặc những hình dạng tương tự tập hợp cùng nhau. Tuy nhiên, vẫn có nhiều nhà khoa học không công nhân đây là một dạng bệnh tâm lý. Lý do là vì sao? Xin mời bạn đọc cùng TECHRUM tìm hiểu nguyên nhân gây ra hội chứng này.

Có khoảng 15%-17% người mắc phải hội chứng sợ lỗ. Mặc dù chưa được hiểu rõ, nhưng nhiều người vẫn tin rằng trypophobia không phải là một chứng ám ảnh thật sự. Cũng có nhiều nghiên cứu gia đồng ý rằng hội chứng trypophobia có nguồn gốc từ não bộ con người, chứ không phải gắng kết từ nỗi sợ được hình thành trong quá trình tiến hóa.
 

Các cuộc nghiên cứu trước đây cho thấy có khoảng 18% phụ nữ và 11% đàn ông - hay khoảng 15% dân số nói chung, cảm thấy kinh khủng mỗi khi nhìn vào những hình ảnh có lỗ thế này. Những cái lỗ hốc này thường là tự nhiên và khá đa dạng, từ những thể loại khiến bạn rùng mình như là trên lưng của một con cóc surinam, cho đến những cái lỗ thường thấy hàng ngày như tổ ong hay những bong bóng xà phòng.
 

Một báo cáo nghiên cứu hồi năm 2013 của tạp chí Psychological Science trích dẫn làm thế nào mà một người cảm thấy kinh khủng khi đối mặt những hình ảnh như vậy: "Thật sự tôi không thể đối mặt với những lỗ nhỏ bất thường, bất đối xứng, chúng khiến tôi muốn nhợn, khóc và cảm giác rùng cả mình."

Mặc dù chứng trypophobia được gọi là "nỗi sợ" lỗ, nhưng khi các nhà khoa học càng tra cứu nhiều về hội chứng này, họ nhận thấy rằng đây không phải chỉ là cảm giác sợ hãi, và không phải chỉ sợ những cái lỗ không thôi. Bên cạnh đó, hội chứng này cũng không được các cộng đồng tâm lý công nhận. Lý do là vì hội chứng này không có những dấu hiệu của một nỗi ám ảnh điển hình mà các nhà tâm lý có thể chẩn đoán được.
 

Sự sinh sản từ trứng nằm trên mặt lưng của cóc surinam đực​

Theo ông Arnold Wilkins, một nhà tâm lý học thuộc trường Đại học Essex cho biết: "Trypophobia gây khó chịu hơn là sợ hãi, và cảm giác khó chịu này rõ ràng là một sự phản ứng quá mức đối với nguyên nhân gây khó chịu. Sự ghê tởm này xuất phát từ các nhóm vật thể, và những vật thể này không nhất thiết phải là các lỗ, mặc dù tên của hội chứng là trypophobia."

Đây là một vấn đề phức tạp, và các nhà khoa học như ông Wilkins vẫn tiếp tục nghiên cứu, định lượng, và cố gắng giải thích về chứng trypophobia cũng như tìm ra nguồn gốc trong tiềm thức của con người.

Sự khó chịu bắt nguồn từ việc sống còn?
 

​

Ông Wilkins và cộng tác của ông, Geoff Cole, đều nghĩ rằng sự tò mò kì lạ này có thể có nguồn gốc từ sinh học. Con người sợ hãi sự hình thành này bởi vì khi chúng ta phát hiện chúng trong tự nhiên, chúng phần nào gây sợ hãi cho ta.

Để nhận diện hiệu ứng này, các nhà nghiên cứu đã phân tích những hình ảnh trên các website trypophobia và những hình ảnh về những cái lỗ không kích hoạt chứng trypophobia, để tìm tìm kiếm sự khác nhau.

Sau đó, khi nghiên cứu những người mắc hội chứng trypophobia về nỗi sợ loài bạch tuột vòng xanh, ông Cole nhận ra rằng lý do nằm ở sự tiến hóa tiềm ẩn về nỗi sợ lỗ có mối liên hệ mật thiết với những loài động vật nguy hiểm và có độc.
 

Đây là loài bạch tuột vòng xanh, nọc độc của chúng mạnh đến nỗi có thể giết một con người.​

Để kiểm chứng thí nghiệm về nỗi sợ hình thành do có liên quan tới sự nguy hiểm, các nhà nghiên cứu đã thu thập 10 hình ảnh của các loài động vật có độc để phân tích. Những loài này bao gồm sứa biển hình hộp, nhện Brazil hoang dã, bò cạp, rắn nội địa taipan, rắn hổ mang chúa, cá mặt quỷ và một vài loài khác.
 

Một con cá nóc có gan và da chứa nọc độc. Đây là loại động vật có xương sống độc thứ 2 trên thế giới.​

Loài ếch phi tiêu độc, như cái tên của nó, nó chứa loại cực độc cũng nguy hiểm không kém gì loài cá nóc.​

Ốc nón cẩm thạch có thể gây ra những vết chích chết người.​

Các nhà nghiên cứu phân tích vẻ ngoài của chúng và tìm thấy rằng những loài động vật chứa độc này có ngoại hình tương tự như những yếu tố gây khó chịu của chứng trypophobia. Họ nghĩ rằng việc chọn lọc cổ xưa đã buộc con người tránh xa những hình thù này trên động vật và cây cối gây độc, vì chúng có thể liên quan đến hội chứng trypophobia.

Trong bài nghiên cứu xuất bản hồi năm 2013, ông Cole từng viết: "Đây có thể là một phần tiến hóa của bộ não con người thời cổ đại khi cho họ biết rằng họ đang nhìn thấy những động vật nguy hiểm." Hay nói cách khác: Cảm giác khó chịu có thể dẫn đến một lợi thế tiến hóa, thậm chí là con người không nhận thức được điều đó. Có thể vì điều này mà những người mắc phải hội chứng trypophobia muốn tránh né các lỗ thế này càng xa càng tốt.

Ông Cole cũng cho biết rằng: "Chúng tôi nghĩ mỗi người đều có khuynh hướng mắc chứng này mặc dù họ không nhận thức được điều đó. Chúng tôi còn phát hiện ra rằng những người không mắc chứng ám ảnh vẫn đánh giá những hình ảnh liên quan đến chứng trypophobia thuộc loại không thoải mái hơn những hình ảnh khác."

Tuy nhiên, trong một nghiên cứu mới đây nhất vào tháng 4, trên tạp chí Psychological Reports đã đưa ra câu hỏi về sự khẳng định rằng những kiểu mẫu động vật có nọc độc và hội chứng sợ lỗ có một mối liên hệ mật thiết.

Những nhà nghiên cứu ở Trung Quốc đưa những hình ảnh của các loài động vật có nọc độc cho 94 trẻ mẫu giáo, cũng như những hình ảnh về hội chứng trypophobia. Họ nêu rằng: cảm giác không thoải mái đối với những hình ảnh phản cảm (trypophobia) này có thể liên quan đến bản năng thị lực, chứ không phải là vấn đề liên quan đến các loài có độc. Hội chứng này có thể có nguồn gốc từ những đặc điểm xa xưa của con người và không có lời giải đáp, tương tự như tiếng cào móng tay lên bảng vậy.

Phát triển một thước đo trypophobia

Một sinh viên tốt nghiệp của Wilkins, anh An Trong Dinh Le phải trải qua hội chứng trypophobia kinh khủng, đã làm việc cùng Willins và Cole trong nghiên cứu về hội chứng sợ lỗ.

Cả nhóm cùng xuất bản một nghiên cứu liên quan vào năm 2014 trên The Quarterly Journal of Experimental Psychology. Trong đó, họ đã phát triển một trước đo để đo lường tốt hơn những phản ứng của mọi người đối với những hình ảnh của hội chứng này. Các nhà nghiên cứu cũng phân tích những hình ảnh kích thích hội chứng trypophobia để hiểu chính xác điều gì đã dẫn đến những phản ứng khó chịu.

Họ phát hiện ra rằng những hình ảnh gây ra hội chứng sợ lỗ có chứa những đặc điểm khác với hình ảnh trong tự nhiên, như là có độ tương phản cao nói chung với độ tương phản thấp trong từng chi tiết. Ông Wilkins cho biết khi những hình ảnh này không có đặc điểm giống tự nhiên, chúng sẽ tạo cảm giác khó chịu cho người nhìn.

Ví dụ như, hình ảnh bên dưới (bên phải) thể hiện độ tương phản nhiều hơn làm cho ta thấy chi tiết rõ hơn. Để kiểm chứng kỹ hơn, các nhà nghiên cứu đã giảm độ tương phản của chi tiết, và chúng ta có được hình ảnh bên trái.
 

​

Tuy nhiên, có những hình ảnh có đặc điểm trực quan tương tự có liên quan đến trypophobia, nhưng lại không gây ra hội chứng này. Một ví dụ là mô hình về các sọc vằn trên các sọc thang cuốn, có đặc điểm không gian không tự nhiên. Nhìn vào các sọc vằn này khá khó chịu và có thể mờ mắt, nhưng lại không gây ra phản ứng trypophobia.

Họ cũng nhận thấy rằng những người mắc hội chứng sợ lỗ không chỉ cảm thấy ghê tởm những cái lỗ không thôi - họ cũng có những phản ứng tiêu cực với những vết cộm. Họ đưa ra số lượng hình ảnh có liên quan đến hội chứng sợ lỗ, trong đó, một số hình ảnh không chứa lỗ mà là các vật thể khác, những kết quả lại cho thấy những cái lỗ rõ ràng không phải là nguyên nhân duy nhất gây ra hội chứng này. Họ nhận xét rằng nỗi sợ lỗ không phản ánh tình trạng đó.

Một nhóm nghiên cứu khác ở Colorado cũng đã thử định lượng các phản ứng trypophobia. Họ nghĩ ra ý tưởng về một thước đo để theo dõi các phản ứng tự động của cơ thể. Kết quả cho thấy khi một người mắc hội chứng sợ lỗ nhìn vào những hình ảnh gây khó chịu, nhịp tim của họ tăng lên và các ngón tay bắt đầu chảy mồ hồi. Trong số 37 sinh viên đại học, khoảng 17% trong số họ biểu lộ nỗi sợ hãi như là hội chứng trypophobia.

Liệu rằng có phải từ những quá khứ sâu xa của con người đã dẫn đến sự phát triển hội chứng sợ lỗ? Dù thế nào thì các nhà khoa học cũng sẽ tiếp tục nghiên cứu tìm kiếm câu trả lời chính xác hơn.

Nguồn: Techrum.vn