Ra quyết định theo đám đông, quá tự tin, lạm dụng giao dịch qua mạng là ba trong số những sai lầm có thể khiến nhà đầu tư nhỏ mất tiền oan.
Với những nhà đầu tư chứng khoán nhỏ thì kẻ thù lớn nhất chính là bản thân họ. Đó là kết luận của Terry Odean, giáo sư Đại học California, Mỹ. Odean đưa ra một số bài học về tài chính hành vi – một bộ môn bao gồm thần kinh học, tâm lý học và kinh tế học. Tài chính hành vi sẽ giúp nhà đầu tư tránh những bản năng tồi tệ nhất của chính họ.
Theo bài viết của Odean trên tạp chí Forbes, các nhà đầu tư nhỏ lẻ hay mắc phải những sai lầm phổ biến dưới đây.
Quá tự tin
Tự tin thái quá vào khả năng phán đoán của bản thân là "căn bệnh" mà nhiều nhà đầu tư nhỏ, đặc biệt là nam giới, mắc phải. Sau khi theo dõi 67.000 tài khoản đầu tư, Odean nhận thấy những người đàn ông chưa kết hôn thường mắc hội chứng tự tin quá mức. Hội chứng này khiến số lần giao dịch của họ nhiều hơn 67% so với phụ nữ độc thân, nhưng mức lợi nhuận trung bình trong năm của họ lại thấp hơn.
Giao dịch quá nhiều
Sau khi theo dõi mọi giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán Đài Loan trong 4 năm, Odean nhận thấy các nhà đầu tư mất tổng cộng 32 tỷ USD vì trả hoa hồng cho nhân viên môi giới, nộp thuế và dự đoán sai thời điểm thích hợp để giao dịch. Đương nhiên, số lượng giao dịch càng nhiều thì phí môi giới và tiền nộp thuế càng tăng.
Hai nhà đầu tư chứng khoán tại Trung Quốc. Ảnh: China Daily.
Không nhận ra những giới hạn của bản thân
Phần lớn nhà đầu tư không nhận thấy những bất lợi mang tính cố hữu khi họ đối đầu với những “đại gia” như Goldman Sachs hay JP Morgan Chase. “Điều đó giống như việc vận động viên nghiệp dư so tài với một vận động viên chuyên nghiệp. Chắc chắn bạn sẽ thua”, Odean nói.
Hành xử theo đám đông
Giống như những đứa trẻ tranh giành đồ chơi của bạn, nhà đầu tư nhỏ lẻ thường chọn những cổ phiếu được giao dịch nhiều trên thị trường. Một cuộc khảo sát mà Odean tiến hành cho thấy nhà đầu tư nhỏ thường mua khoảng 10% mã cổ phiếu được nhắc đến trong các bản tin và phớt lờ 90% mã còn lại. Vấn đề nằm ở chỗ khi nhà đầu tư mua cổ phiếu "nóng" thì giá của chúng thường cao hơn nhiều so với giá trị thực. Vì thế khả năng giảm giá mạnh của cổ phiếu "nóng" luôn rất cao.
Trong khi các nhà đầu tư nhỏ đổ xô đi mua một mã cổ phiếu nào đó chỉ vì nó lọt vào nhóm được giao dịch nhiều nhất thì các tổ chức đầu tư lại chờ đợi cho tới khi giá của chúng xuống dốc mới mua vào. Bạn nên nhớ rằng, những cổ phiếu không bao giờ lọt vào nhóm "top" vẫn có thể mang đến khoản lợi nhuận lớn.
Mua nhóm cổ phiếu tăng giá mạnh nhất ngày hôm trước
Nhiều nhà đầu tư thường mua một cổ phiếu sau khi nó nằm trong nhóm tăng giá mạnh nhất trong ngày giao dịch trước đó. Odean nhận thấy chỉ trong tháng sau, những cổ phiếu như thế có xu hướng giảm giá mạnh hơn so với toàn bộ thị trường.
Lướt sóng quá nhiều
Giá trị của những cổ phiếu mà giới đầu tư "lướt sóng" - những người ra quyết định giao dịch dựa vào sự dao động giá ngắn hạn - có xu hướng tăng mạnh hơn so với những cổ phiếu mà họ mua vào, Odean khẳng định.
Không dám thừa nhận thất bại
Trong một cuộc thăm dò khoảng 10.000 nhà đầu tư, Odean nhận thấy rất ít người sẵn sàng thừa nhận thất bại. Những nhà đầu tư lỗ vốn thường giữ nhiều cổ phiếu mất giá hơn so với những người có lãi. Tuy nhiên, những nhà đầu tư lỗ vốn lại thường chần chứ trong việc bán cổ phiếu để giảm thiểu thiệt hại. Họ không muốn bán vì không muốn thừa nhận đã sai lầm trong việc chọn cổ phiếu.
Không am hiểu mức phí của quỹ tương hỗ
Quỹ tương hỗ là cách đầu tư trên thị trường chứng khóan bằng cách tập trung tiền của nhiều nhà đầu tư nhỏ để tạo thành khoản vốn lớn rồi mua nhiều loại cổ phiếu.
Phí dịch vụ của các loại quỹ hỗ tương không giống nhau và nhiều khi lên tới mức rất cao. Một số quỹ thu phí ngay từ lúc nhà đầu tư bỏ tiền vào (gọi là up-front load) từ 2%-8%. Nhiều quỹ thu phí lúc khách hàng rút tiền ra (gọi là back-front load). Có quỹ thu phí hàng năm vào khoảng 1%-3%.
Phần lớn nhà đầu tư am hiểu thường tránh quỹ thu phí từ đầu và có xu hướng chọn quỹ thu phí lúc rút tiền hoặc thu phí hàng năm. Tuy nhiên, những quỹ này có thể “ngốn” nhiều tiền hơn trong dài hạn.
Lạm dụng giao dịch qua mạng
Một nghiên cứu vào năm 2002 cho thấy phần lớn những nhà đầu tư chuyển từ giao dịch qua điện thoại sang giao dịch qua mạng đã hứng chịu thua lỗ. Trên thực tế, sự thuận tiện của giao dịch qua mạng khiến các nhà đầu tư có xu hướng ra quyết định theo bản năng thay vì lý trí.
Tự thành lập nhóm đầu tư
Odean phát hiện ra rằng 60% nhóm đầu tư tại Mỹ hứng chịu thua lỗ. Một trong những nguyên nhân là các nhóm đầu tư thường giữ những cổ phiếu có mức tăng giá thấp và thay đổi tới 65% danh mục đầu tư mỗi năm.
ST