(Toquoc)-Có những DN BHĐC tạo được sự tín nhiệm của người tiêu dùng, nhưng cũng có DN lợi dụng để trục lợi.

Bán hàng đa cấp (BHĐC) hay tiếp thị đa cấp là một phương thức bán lẻ đã xuất hiện ở Việt Nam từ năm 1998 và phát triển với tốc độ rất nhanh chóng, mô hình này lan rộng không chỉ tại các thành phố lớn, mà tràn về vùng sâu, vùng xa. Có những ưu điểm vượt trội và lợi ích mà hoạt động kinh doanh này đem lại, song cũng gây ra không ít hậu quả do những biến tướng của mô hình này.

Từ người trong cuộc

Tham gia BHĐC, cũng có một ít người thành công, nhưng đa số phải tan cửa nát nhà. Hoạt động này đã từng bị các cơ quan truyền thông phản ánh, nhưng vẫn có rất nhiều người như con thiêu thân tiếp tục lao vào đường dây BHĐC với giấc mộng làm giàu nhanh chóng.

Câu chuyện của H.Y. là một bài học cay đắng cho những ai có ý định tham gia đường dây BHĐC. Từ lời mời gọi của một người bạn rằng có thể kiếm được chỗ làm tốt với thu nhập mấy chục triệu đồng mỗi tháng, H.Y. đến dự buổi tập huấn của một công ty chuyên bán thực phẩm chức năng và kinh doanh theo mô hình BHĐC. Một vài người tự giới thiệu là chuyên gia trong lĩnh vực này, có thu nhập rất cao lên tới hàng trăm triệu đồng đã chia sẻ kinh nghiệm cho các ứng viên. Theo đó, nếu ai bán được hàng, sẽ được nhận một khoản hoa hồng lớn; đồng thời nếu có mạng lưới BHĐC do mình tổ chức, sẽ được hưởng thêm một phần hoa hồng nữa khi người trong mạng lưới bán được hàng. Muốn trở thành thành viên trong mạng lưới, trước hết phải bỏ ít nhất 6 triệu đồng để mua sản phẩm, vừa để dùng và cảm nhận sản phẩm, vừa để có một khoản điểm tích lũy làm căn cứ hưởng hoa hồng. Người tham gia BHĐC được đào tạo, huấn luyện về sản phẩm cũng như cách mời chào khách hàng.

Công ty cổ phần dược phẩm Đông Phương không có giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp nhưng vẫn tổ chức bán hàng đa cấp.
(Ảnh: Tuổi trẻ)

H.Y. kể: “Những người khách đầu tiên mà tôi mời chính là người thân trong gia đình. Khi biết tôi đi BHĐC, ai cũng can ngăn. Tôi tiếp tục mời chào những người quen biết dùng thử sản phẩm, nhưng không có kết quả gì, thậm chí còn bị mắng rằng lợi dụng tình thân để lừa đảo. Bởi thời gian qua, báo chí đã phanh phui nhiều vụ BHĐC lừa đảo nên rất khó tìm được khách hàng. Tôi bắt đầu rơi vào tình trạng khó khăn, tiền không kiếm được, nợ cũ chưa trả, bao nhiêu khoản chi tiêu cứ thế dồn lên. Mạng lưới dưới tôi lại không hoạt động. Hoa hồng đâu chẳng thấy, chỉ thấy chi phí đi lại, mời mọc chăm sóc khách hàng ngày càng tăng lên. Lúc đó, lại có sự cố xảy ra, một khách hàng khi sử dụng sản phẩm đã phải đi cấp cứu, bệnh viện xác nhận do sử dụng thực phẩm chức năng. Thế là việc bán hàng càng trở nên khó khăn hơn. Đến lúc này tôi mới tỉnh ngộ, ân hận về sự hoang tưởng làm giàu một cách dễ dàng”.

Tình cảnh của H.Y. cũng là của nhiều người lóa mắt trước sức hấp dẫn của đồng tiền nên bị công ty BHĐC lừa, lại làm con mồi đi lừa người khác để tìm thêm nạn nhân cho công ty BHĐC.

Thật, giả lẫn lộn

BHĐC không phải là điều gì mới vì ngay đầu thế kỷ 20, ở Hoa Kỳ đã hình thành Hiệp hội Các công ty bán hàng trực tiếp, mà BHĐC là một trong những hình thức ấy. Người dân ở đây thực sự coi nó là cơ hội cho khát vọng làm giàu. Tới đầu thập niên 90 của thế kỷ 20, hình thức BHĐC được phát triển mạnh ở khu vực châu Á. Thống kê tại 53 nước có hoạt động bán hàng trực tiếp của Liên đoàn Các hiệp hội bán hàng trực tiếp thế giới (WFDSA), tổng doanh số bán hàng của hoạt động này đạt khoảng 115 tỷ USD, với trên 65 triệu người tham gia bán hàng trực tiếp.

Tại Việt Nam, có 45 DN đăng ký tổ chức BHĐC tại Hà Nội, TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương; trong số đó có 13 DN đã ngừng hoạt động. Các sản phẩm kinh doanh chủ yếu là thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, đồ gia dụng và đồ dùng cá nhân.

Trước tình trạng một số công ty BHĐC có hành vi vi phạm pháp luật gây bất bình trong xã hội như cung cấp thông tin gian dối về lợi ích của việc tham gia BHĐC, cung cấp thông tin sai lệch về tính chất, công dụng của hàng hóa..., Hiệp hội BHĐC Việt Nam (Vietnam Multi-Level Marketing Association) đã ra đời, với hy vọng tăng cường hỗ trợ các cơ quan quản lý giám sát hoạt động kinh doanh đa cấp để tạo nên môi trường BHĐC lành mạnh, đảm bảo lợi ích người tiêu dùng.

Cũng có những DN BHĐC mang lại hiệu quả cao, tạo được sự tín nhiệm của người tiêu dùng, nhưng cũng có DN lợi dụng phương thức này để trục lợi.

Những dấu hiệu rất dễ nhận thấy ở DN có xu hướng lừa đảo BHĐC là buộc người mua phải đặt cọc một khoản tiền ban đầu với giá cao hơn giá thị trường, như cách Công ty Sinh Lợi đã làm trước đây. Thường các DN này dùng luận điệu “Anh phải mua sản phẩm để dùng và cảm nhận nó như thế nào mới có thể chia sẻ được với mọi người”. Nhưng trên thực tế, người muốn được bán hàng có thể không cần mua hàng mà chỉ cần tham gia vào những khóa đào tạo nghiêm túc của DN về sản phẩm và nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp khi hoạt động trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, do có người bán vì ham lợi cho mình mà không từ bất kỳ thủ đoạn nào, kể cả lợi dụng niềm tin từ những mối quan hệ sẵn có. Gặp người đang bị bệnh tật, họ nói quá lên chất lượng của sản phẩm, biến nó thành thuốc tiên để dụ dỗ khách hàng mua. Gặp người sa cơ lỡ vận muốn kiếm tiền, họ thổi phồng khoản lợi nhuận khổng lồ thu được khi tham gia vào mạng lưới... Các đối tượng trong tầm ngắm của những người này thường ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, ít khi cập nhật thông tin về mô hình này, hoặc ở tỉnh lẻ lên thành phố lập nghiệp muốn làm giàu nhanh chóng hay sinh viên nhẹ dạ cả tin, muốn đi làm thêm.

Trước tình trạng này, Chính phủ cũng đã ra hẳn một nghị định (Nghị định 110/2005/NĐ-CP) về quản lý hoạt động BHĐC. Theo đó, cấm DN BHĐC thực hiện những hành vi sau đây:

- Yêu cầu người muốn tham gia phải đặt cọc để được quyền tham gia mạng lưới BHĐC.

- Yêu cầu người muốn tham gia phải mua một số lượng hàng hóa ban đầu để được quyền tham gia mạng lưới BHĐC.

- Yêu cầu người muốn tham gia phải trả tiền hoặc trả bất kỳ khoản phí nào dưới hình thức khóa học, khóa đào tạo, hội thảo, hoạt động xã hội hay các hoạt động tương tự khác để được quyền tham gia mạng lưới BHĐC, trừ tiền mua tài liệu theo quy định tại khoản 2, Điều 6 của Nghị định.

- Cung cấp thông tin gian dối về lợi ích của việc tham gia mạng lưới BHĐC.

- Cung cấp thông tin sai lệch về tính chất, công dụng của hàng hóa.

Tuy nhiên, hiện nhiều DN làm ăn gian dối vẫn tồn tại. Vì thế, cảnh giác vẫn là điều mà khách hàng nên chú ý.

Ngọc Anh