Mức lương tối thiểu phải đảm bảo tính hợp lý. Bởi nếu tiền lương tối thiểu quá cao sẽ dẫn đến tình trạng người lao động mất việc làm và thất nghiệp vì doanh nghiệp sa thải công nhân, thay thế lao động bằng máy móc tiết kiệm lao động hoặc giải thể. Còn nếu quá thấp thì dẫn đến tình trạng thiếu lao động, người lao động, thiếu động lực làm việc… Do đó việc xác định mức lương tối thiểu phải bằng các phương pháp có cơ sở khoa học, cụ thể như sau:

Phương pháp xác định tiền lương tối thiểu căn cứ vào nhu cầu của người lao động và gia đình họ.

Nhu cầu của con người bao gồm nhu cầu về sinh học và xã hội. Để xác định được nhu cầu của bản thân và gia đình người lao động trong một thời kỳ nhất định đòi hỏi phải xác định được ngân sách chi tiêu của gia đình họ ở mức tối thiểu.

Hệ thống nhu cầu đó được xác định như sau:

- Xác định tiêu chuẩn tối thiểu về ăn.

Ăn là nhu cầu thiết yếu đầu tiên của cuộc sống. Xác định nhu cầu tối thiểu về ăn sao cho lượng calo trong thức ăn có thể duy trì quá trình sinh học của con người trong 24 giờ. Theo tính toán của các nhà khoa học, một người lao động nam trong một ngày đêm cần ít nhất 2400kcalo.

Theo tổ chức lương thực thế giới (FAO), thì năng lượng một người bình thường trong một ngày được xác định.

E = (1.185- 0. 007 A) (1.05- 0.005t )x 0.37aP

Trong đó: A: tuổi đời của đối tượng, t: nhiệt độ trung bình của vùng a: Hằng số sinh học, P: cân nặng trung bình.

Tuỳ thuộc vào điều kiện của từng thời kỳ mà cơ cấu chất đạm, chất béo, chất bột trong khẩu phần ăn của người lao động là khác nhau. Trên cơ sở đó, khi xác định tiền lương tối thiểu, Nhà nước sẽ đưa ra một thực đơn chuẩn cho một lao động nam để làm căn cứ tính lương tối thiểu trong từng thời kỳ.

Cơ thể người phụ nữ và nam giới khác nhau cho nên nhu cầu năng lượng khác nhau. Thông thường, mức nhu cầu năng lượng của người nữ bằng khoảng 90% nhu cầu năng lượng của nam. Năng lượng nhu cầu của trẻ em từ 5 đến 6 tuổi bằng 60% mức nhu cầu ăn trung bình của một người lớn.

- Xác định nhu cầu về mặc.

+ Nhu cầu về mặc bao gồm: quần áo, giày, dép… ở mức tối thiểu đủ để sử dụng, mức về mùa hè và đủ ấm về mùa đông, để che mưa, nắng giản đơn khi hoạt động lao động ngoài trời phù hợp với thời gian sinh hoạt và đòi hỏi xã hội. Đó là cơ sở chủ yếu để xác định nhu cầu tối thiểu về mặc.

+ Nhu cầu tối thiểu về nhà ở.

Nhà ở phải đủ diện tích cho lao động và gia đình có thể tiến hành sinh hoạt ở mức tối thiểu, đảm bảo che chở cho họ khỏi mưa, nắng. Hiện nay, nhu cầu tối thiểu về nhà ở được xác định: Diện tích: 14m 2, diện tích phụ: 4m2 , loại nhà ở: nhà cấp 4.

+ Nhu cầu trong thiết bị sinh hoạt.

Để đảm bảo cuộc sống, bao giờ cũng cần tới một lượng nhất định các dụng cụ đồ dùng ở mức tối thiểu gồm: Giường, chiếu, chăn, màn, bàn ghế, bát, đĩa, ấm, chén, xoong, nồi và các nhu cầu về điện, nước.

+ Nhu cầu tối thiểu về đi lại.

Nhu cầu về đi lại bao gồm: đi lại thường xuyên và không thường xuyên. Phương tiện đi lại, chi phí sửa chữa, thay thế và các chi phí khác có liên quan.

+ Nhu cầu tối thiểu về học tập.

Nhu cầu tối thiểu về học tập đảm bảo cho người lao động và con cái họ có điều kiện học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ, sự hiểu biết, đáp ứng đòi hỏi tối thiểu về trí thức, về trình độ chuyên môn không bị lạc hậu so với sự phát triển chung của xã hội.

+ Nhu cầu tối thiểu về y tế, bảo vệ sức khoẻ.

Bao gồm chi phí bảo hiểm y tế và chi phí thuốc men thông thường.

+ Nhu cầu tối thiểu về văn hoá.

Nhu cầu về văn hoá bao gồm: nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo giá trị nghệ thuật, nhu cầu hưởng thụ và tham gia các hoạt động vui chơi công cộng, tham gia lễ hội.

Trên cơ sở các tiêu chuẩn tối thiểu ở trên, ta có thể xác định cơ cấu chi tiêu ngân sách tối thiểu của một hộ gia đình chuẩn như sau:  Phần chi bố mẹ:

64% ngân sách tối thiểu của gia đình. Phần chi tiêu cho con: 36% ngân sách tối thiểu của gia đình.

- Phương pháp tính toán dựa trên thu nhâp quốc dân

Tiền lương tối thiểu phụ thuộc vào nhu cầu tối thiểu của người lao động, mặt khác, nhu cầu tối thiểu của người lao động lại chịu sự ảnh hưởng của sự phát triển chung của nền sản xuất xã hội. Việc bảo đảm các nhu cầu tối thiểu ở mức độ cao hay thấp phụ thuộc vào khả năng thu nhập quốc dân. Phương pháp này xác định tiền lương tối thiểu như sau.

+ Xác định mức tiêu dùng bình quân trên đầu người.

Chọn năm gốc là To; thì mức thu nhập quốc dân hàng năm được tính theo công chức:

 It = Ito (1+e ) t-to

Trong đó: - It là thu nhập quốc dân bình quân đầu người ở năm t.

- Ito là thu nhập quốc dân bình quân đầu người ở năm to.

- e là mức phát triển thu nhập quốc dân bình quân hàng năm.

Gọi mức tiêu dùng bình quân đầu người ở năm t là Mt  và tỷ lệ giữa quỹ tiêu dùng với thu nhập quốc dân là h, ta có:

Mt = It xh

+ Xác định mức tiêu dùng tối thiểu.

Căn cứ xác định mức tiêu dùng tối thiểu là mức tiêu dùng bình quân và hệ số chênh lệnh giữa các mức tiêu dùng bình quân và mức tiêu dùng tối thiểu.

Gọi hệ số chênh lệnh giữa mức tiêu dùng bình quân và mức tiêu dùng tối thiểu là K1, ta có: mức tiêu dùng bình quân đầu người ở mức tối thiểu được tính theo công chức.

Mmm t= Mt/K1.