Bệnh nhân (BN) là một chiến sỹ công an trẻ, 34 tuổi, nhập viện vì cơn huyết áp cao trên 200 mmHg. Sau khi xử trí tạm thời, bác sỹ cấp cứu đã chuyển BN lên khoa Hồi sức tim mạch, với chẩn đoán tăng huyết áp khẩn trương. Đến 3 giờ sáng, BN bắt đầu nói ngọng rõ, yếu nhẹ tay và chân bên trái. Lúc này rõ ràng là triệu chứng của đột quỵ cấp.

Sau khi hội chẩn, BN được chụp não khẩn. Kết quả phim chụp cắt lớp điện toán (CT scan) chưa ghi nhận bất thường, nhưng hình ảnh mạch máu cho thấy BN bị tắc hoàn toàn động mạch (ĐM) thân nền.

Chúng tôi chỉ định thuốc tiêu sợi huyết truyền tĩnh mạch liều 0,9mg/kg và chuyển BN sang phòng can thiệp ngay để lấy huyết khối ngay trong đêm.

Vào bệnh viện lúc 6 giờ 30 sáng, gặp cậu bác sỹ can thiệp bước ra khỏi phòng, vẻ còn rất mệt mỏi: “Ca tối qua em đứng làm gần 3 tiếng, nhưng cuối cùng phải chịu thua vì tình trạng xơ vữa mạch máu của BN quá nặng”.

Xem BN tại khoa, tri giác của BN đã xấu hơn, lay gọi mạnh mới hé mở mắt và yếu hẳn nửa người bên trái. Khi về phòng, đã thấy cha và vợ của cậu ấy chờ sẵn trước cửa. Nhìn vào cặp mắt mệt mỏi, có thể đoán ra họ đã không thể chợp mắt chút nào tối qua. Sau khi nghe giải thích về kết quả can thiệp thất bại và kết cục rất xấu, khả năng liệt tứ chi hoặc tử vong gần như chắc chắn, cô vợ trẻ đã oà khóc nức nở. Người cha, bình tĩnh hơn, tha thiết đề nghị các bác sĩ làm tất cả có thể để cứu con trai. Nhìn đồng hồ, tính thời gian kể từ lúc có triệu chứng đã hơn 12 tiếng, tôi gọi điện cho bác sỹ can thiệp, nhờ làm lại lần thứ hai cho BN. Hai điều dưỡng đưa BN quay trở lại phòng can thiệp, dù cố gắng trong hơn 2 giờ, kết quả cũng chỉ lấy thêm được một ít huyết khối nhỏ, mạch máu vẫn tắc hoàn toàn.

Khám lại sau đó, BN đã rất xấu: mê sâu, không còn đáp ứng với các kích thích bên ngoài, nhịp thở nhanh và có nhiều đàm nhớt.

Tôi đề nghị đặt ống giúp thở và chuyển xuống khoa Hồi sức. Lần này thì người cha cũng không còn kìm chế được nữa, cùng òa khóc.

Trở về phòng làm việc riêng mà lòng nặng trĩu. Việc cứu mạng xem như đã thất bại. Dù đã từng chứng kiến rất nhiều trường hợp tử vong, nhưng cảm giác lần này thật nặng nề và khác biệt. Pha một ly cà phê, trong khi chờ lọc qua phin, tôi mở lại hình ảnh can thiệp vừa xong. Nhìn thật kỹ, chợt lóe lên chút hy vọng khi thấy dòng chảy có một thời điểm qua được đoạn tắc, có thể mạch máu đã tắc trên nền xơ vữa quá nặng khiến cho dòng chảy không thể qua được sau đó. Có lẽ cần đặt stent để nong mạch máu ra, mới có thể duy trì được tuần hoàn máu lên não ổn định? Dù vậy, trước khi muốn làm thêm một lần nữa, cần chắc chắn các tế bào vùng thân não của BN chưa chết hẳn.

Tôi bước ra phòng cấp cứu, cậu bác sỹ trực đã đặt xong ống nội khí quản giúp thở cho BN và chuẩn bị chuyển xuống khoa Hồi sức. Đây được xem là nơi cuối cùng trước khi các trường hợp nặng đưa về nhà sau đó. Tôi đề nghị cho BN chụp lại phim cộng hưởng từ não. Kết quả rất bất ngờ, toàn bộ thân não còn gần như nguyên vẹn, chỉ có vài ổ nhồi máu não nhỏ. Tuy nhiên, có lẽ tế bào thân não không thể hoạt động do tình trạng thiếu máu nặng, đã dẫn đến tình trạng hôn mê sâu của BN. Tia hy vọng trong đầu đã rõ ràng hơn chút. Sau khi giải thích nhanh với gia đình BN, và trao đổi lại với bác sỹ trưởng đơn vị can thiệp Thanh Vu Tran về quyết định đặt stent cho BN dù thời gian từ lúc khởi phát đã hơn 12 giờ. Rất may, Bs Vũ hoàn toàn nhất trí và rất nhiệt tình, dù phải làm đến lần thứ 3 trong vòng 12 giờ.

Lần này, can thiệp hoàn thành nhanh hơn dự kiến, sau khi đặt stent vào đoạn tận ĐM cột sống, dòng máu lên ĐM thân nền của BN đã tái lập hoàn toàn. Điều ngạc nhiên, là khi các kỹ thuật viên đang lau chùi vết máu thì cậu BN chiến sỹ công an đột ngột tỉnh dậy, tự mình dùng tay rút bỏ ống thở và hỏi bác sỹ: “Tôi đang ở đâu? Sao lại vào đây?”. Khó diễn tả nỗi sung sướng của toàn bộ ê-kíp lúc đó. Rất “sướng” vì có cảm giác vừa giành được một người từ tay “Diêm vương”!

Mọi chuyện hết sức tốt đẹp sau đó, BN được xuất viện sau vài ngày. Và chỉ sau vài tuần dưỡng bệnh, cậu ta đã quay lại công việc của chiến sỹ công an nhân dân. Nghe đâu, BN ấy vừa có thêm một “hoàng tử nhỏ”.

Có lẻ trải qua những ca như vậy, mình luôn tin vào concept "Tissue time" đối với các trường hợp tắc ĐM thân nền, thay vì các cột mốc thời gian khô cứng "Clock time" khi tắc tuần hoàn trước.

Tắc ĐM thân nền, hãy làm tất cả để tái thông mạch máu nếu như các tế bào thân não vẫn còn bảo tồn tương đối. Tuy vậy, nếu tắc ĐM thân nền nhưng NIHSS thấp, các triệu chứng thần kinh nhẹ, việc can thiệp có thể sẽ không mang lại lợi ích cho BN như kết quả của những thử nghiệm lâm sàng gần đây./.

Bs Thang Nguyen