Viết giùm cho các bạn trẻ đang chuẩn bị tốt nghiệp hay mới tốt nghiệp. 

Khi niềm vui của ngày lễ tốt nghiệp qua đi, sự tự hào khi nhìn con sải bước lên sân khấu nhận bằng tốt nghiệp đã lắng xuống, thì nỗi lo lắng lại trỗi lên trong lòng các bậc cha mẹ. Mỗi ngày nhìn con thức khuya, dậy trễ, bỏ phần lớn thời gian trên máy vi tính, ậm ừ không trả lời rõ ràng mỗi khi cha mẹ hỏi, 'Kiếm việc làm sao rồi con? Có nơi nào gọi con đi phỏng vấn chưa?' Vài tuần trôi qua, khi cảnh trên vẫn tiếp diễn, và con vẫn chưa kiếm được việc làm, những câu hỏi sẽ đổi thành, 'Bỏ bao nhiêu tiền cho con học mà bây giờ vẫn chưa kiếm được việc làm? Hay để ba mẹ hỏi cô/chú/bác kiếm việc giùm con nhé?' Vài tháng trôi qua, áp lực lớn hơn khi bạn bè và người thân hỏi, 'Cháu nói tìm được việc làm chưa? Cũng ra trường lâu rồi hả?' để khi về nhà, cuộc trò chuyện với con sẽ trở thành một cuộc tranh cãi lớn, mà con giận dữ vào phòng đóng cửa hay xách xe ra khỏi nhà, còn mình thì tức tối vì sự bất hiếu của nó, về việc nó không hiểu tấm lòng cha mẹ.

Anh chị ơi, ngày tốt nghiệp kết thúc quá trình học hỏi, để bắt đầu một chặng đường mới của các bạn trẻ. Và để chuẩn bị cho chặng đường ấy, các em cần sự hỗ trợ đúng đắn, sự mong đợi vừa phải, niềm cảm thông, và nhất là thời gian. Thông thường một bạn trẻ mới ra trường trung bình cần ba tháng để tìm việc làm phù hợp, điều này có nghĩa là có khi họ tìm được công việc ngay tháng đầu tiên, cũng có lúc phải 6 tháng sau mới được lời mời ở một công ty nào đó. Trong thời gian này, gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ các bạn trẻ. Dựa vào kinh nghiệm tư vấn hướng nghiệp hơn năm năm tại Việt Nam, tôi viết ra những điều mình nghĩ gia đình có thể làm để giúp các bạn, mong rằng anh chị sẽ tìm thấy những mách bảo này hữu dụng với gia đình mình.

Hiểu

Anh chị phải hiểu rằng thị trường tuyển dụng hiện tại ở Việt Nam khác với thời điểm cách đây 10 năm, hay khác với thời các anh chị đi tìm việc làm. Các doanh nghiệp bây giờ tuyển nhân viên dựa vào các tiêu chí:

1. Họ có yêu thích công việc họ nộp đơn vào không.

2. Họ có thật sự thích công ty họ đang nộp đơn vào không.

3. Họ có những kĩ năng cần thiết để làm công việc tốt không. Nếu họ chưa đủ kĩ năng, họ có tiềm năng học những kĩ năng ấy nhanh không. Với rất nhiều công ty tuyển dụng theo đường dài, tiềm năng quan trọng hơn kĩ năng sẵn có rất nhiều. Công ty thà tuyển nhân viên chưa đủ kinh nghiệm và kĩ năng, nhưng có tố chất và sẵn sàng học hỏi hơn là người đã có thể làm việc nhưng không yêu thích công việc lắm.

Vì những lý do trên, các em khi đi tìm công việc làm phù hợp, phải mất thời gian tìm hiểu doanh nghiệm, công việc, tìm hiểu xem bản thân có phù hợp với công việc ấy và doanh nghiệp ấy không, rồi hãy  nộp đơn vào. Cho nên, anh chị nên cho các em thời gian để tìm việc. Hãy xem đây là đầu tư đường dài. Thà rằng các em tìm được việc phù hợp, thích và phát triển trong vị trí này, hơn là vội vàng có việc chỉ để mang tiếng có việc, rồi sau khi vào làm khổ sở vì không phù hợp, không làm nổi, vv. Cuối cùng, sự gấp gáp này mất thời gian và năng lượng, tiêu tốn tiền bạc và tài nguyên của gia đình hơn việc cho các em ba tháng đến sáu tháng để bình tĩnh tìm việc theo chiến lược đúng đắn.

Động viên

Thời điểm này bản thân các em đã rất lo lắng về khả năng không kiếm được việc làm, hoặc việc làm không tốt, công ty không phù hợp, vv. Do đó, anh chị hãy động viên tinh thần các bạn trẻ, giúp họ bớt lo, hướng suy nghĩ họ về phía tích cực, và an ủi rằng cha mẹ đã hỗ trợ con mấy năm qua rồi, nuôi thêm sáu tháng nữa cũng đâu có sao nè.

Đòi hỏi

Điều đó không có nghĩa là anh chị buông lòng cho các em muốn làm gì thì làm. Nhưng hãy ngồi xuống và làm một hợp đồng ngắn hạn với các em trong thời gian ba đến sáu tháng tìm việc. Trong hợp đồng ấy, hãy nói rõ cha mẹ muốn các em làm gì để chứng tỏ mình xứng đáng được hỗ trợ tài chính trong thời gian kiếm việc. Một vài đòi hỏi mà cha mẹ nên có là:

• Tập thể dục: trong một ngày của con phải có ít nhất 30 phút vận động, ra khỏi phòng, tránh xa máy vi tính, Ipad, Iphone. Nói chung là phải vận động cho ra mồ hôi. Con muốn làm điều ấy lúc nào cũng được, nhưng phải làm. Tập thể dục hàng ngày giúp cơ thể khỏe mạnh, đầu óc tỉnh táo.
• Tìm hiểu bản thân: trong một ngày của con phải dành ra ít nhất 30 phút để nhìn lại xem mình có những kiến thức nào, kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm nào, những kinh nghiệm trong và ngoài lớp học nào. Nếu làm việc này tốt, em sẽ biết được mình là ai, và có khả năng tìm chỗ đứng nào trong thị trường tuyển dụng.
• Tìm hiểu thị trường tuyển dụng: trong một ngày của con phải dành ra ít nhất 90 phút để tìm hiểu thị trường tuyển dụng. Con có thể làm điều này bằng cách vào mạng đọc thông tin của các công ty, ra ngoài dự các buổi networking của các công ty, đi cà phê trò chuyện với các anh chị đã ra trường trước, vv. và vv. Để kiếm được công việc phù hợp, không phải là phát resume như phát truyền đơn, ở đâu tuyển dụng là nộp, mà phải tìm hiểu thị trường rõ ràng, để biết mình thích hợp với môi trường, doanh nghiệp, và vị trí nào. Lúc đó, khi em nộp đơn tuyển dụng, sẽ có hiệu quả hơn nhiều với khi chỉ nộp đại vào một nơi đang có vị trí mở.
• Rèn luyện kiến thức để được tuyển dụng: trong một ngày của con phải dành ra ít nhất 60 phút để ôn những kiến thức chuyên môn/chuyên ngành của con. Điều này có thể thực hiện bằng cách lên thư viện trường đọc sách, tham dự một hai lớp ngắn hạn chuyên ngành, đọc báo chuyên ngành, đọc tài liệu trên mạng. Con phải liên tục ôn tiếng Anh bằng cách viết, đọc, và nói hàng ngày.
• Kiếm việc: trong một ngày của con dành ra ít nhất là 60 phút và nhiều  nhất là 120 phút để tìm việc làm. Các em dùng thời gian này để viết lại resume (đơn xin việc), sửa lại cover letter cho phù hợp với vị trí mình đang nộp đơn, và gửi đơn. Các em không nên chỉ nộp đơn qua các cơ quan tuyển dụng như vietnamworks, mà tìm hiểu bộ phận nhân sự của doanh nghiệp mình thích, tìm thông tin của trưởng phòng tuyển dụng trên Linkedin, để gửi đơn thẳng đến họ. Cơ hội được đọc sẽ cao hơn khi gửi thẳng đến bộ phận nhân sự và nhân viên tuyển dụng của công ty. Tuyệt đối không bỏ hơn 120 phút mỗi ngày làm việc này. Kiếm việc làm là một công việc đòi hỏi chiến lược và thời gian. Cố gắng quá trong một ngày không giúp gì cho các em cả.
• Nghỉ ngơi: trong một ngày các em phải có ít nhất 2 tiếng đồng hồ KHÔNG LÀM GÌ CẢ, chỉ có nghỉ ngơi, đi bộ lang thang, trò chuyện cùng bạn bè, hay thư giãn nghe nhạc, vv. Điều này giúp các em nạp năng lượng và giảm stress.
• Làm việc nhà: trong một ngày các em phải có ít nhất 1 tiếng giúp việc nhà, hoặc lau nhà, rửa chén, hay nấu ăn, sửa chữa nhà, giặt và xếp đồ, lau phòng tắm, chăm sóc cây cảnh, ... Các em phải đóng góp vào trách nhiệm như một thành viên của gia đình.

Kiểm tra

Sau khi đã có hợp đồng, anh chị yêu cầu các em in hợp đồng ra, và mỗi ngày đánh dấu vào bản hợp đồng để trên tủ lạnh, hay bàn làm việc, rằng các em đã hoàn tất các việc trên hay chưa. Nếu có việc nào chưa hoàn tất thì các em tự hỏi xem ngày mai làm sao để hoàn tất nó. Anh chị tuyệt đối không hỏi gì về kết quả của việc tìm việc làm, như là 'đã có ai mời phỏng vấn chưa con' hay là 'con nộp đơn mấy công ty rồi?' mà chị kiểm tra xem các em đã hoàn thành các việc trên hay chưa mà thôi.

Lý do là kiếm việc là một quá trình đòi hỏi thời gian, nghiên cứu, và chiến lược tốt. Do đó, rất khó có kết quả nhanh chóng. Sự điềm đạm bình tĩnh của cha mẹ sẽ là hỗ trợ lớn nhất cho các bạn trẻ trong thời gian này.

Không nên

Trong thời gian này, anh chị tuyệt đối không nên:

• tìm việc giùm các em. Ở ngưỡng cửa cuộc đời, nếu như bị sắp xếp tìm việc giúp, sự tự tin của các em sẽ tuột dốc, và khi vào công ty sẽ luôn mặc cảm trước người khác. Anh chị có thể giúp giới thiệu những vị trí, nhưng các em phải là người chủ động tìm hiểu, khảo sát, và nếu phù hợp thì tự động nộp đơn.
• so sánh các em với con người ta. Sẽ rất khó để không so sánh. Nhưng hãy đặt mình vào vị trí các em. Các anh chị có thích khi các em so sánh mình với cha mẹ bạn bè không, có vui không khi các em nói cha mẹ mình không làm tiền bằng cha mẹ bạn, không đẹp bằng cha mẹ bạn, không hiểu con bằng cha mẹ bạn? Hãy tưởng tượng điều đó xảy ra, và đừng so sánh các em với ai hết.
• thúc giục các em phải có việc trong vòng một tháng hay hai tháng. Điều này thật vô lý vì nếu các em làm hết những điều trong bản hợp đồng mà vẫn chưa tìm được việc, thì đó là do thị trường tuyển dụng đang chậm lại chứ không phải do các em vô dụng. Hãy đòi hỏi các em làm theo bản hợp đồng, ngoài ra đừng thúc giục gì hết. 

Đây là những chia sẻ của tôi từ kinh nghiệm tư vấn gia đình 2 năm ở Mỹ, và tư vấn hướng nghiệp hơn 5 năm tại Việt Nam. Mong rằng anh chị tìm thấy những chia sẻ này hữu ích. Và nếu có đóng góp hay ý kiến nào, xin email thẳng cho Phoenix ở phoenix.ho@rmit.edu.vn

(facebook)