Trong cuộc sống hàng ngày, đối với mỗi người chúng ta, ai cũng có rất nhiều điều cần ghi nhớ và suy nghĩ. Bất kể một hình ảnh nào bạn vô tình nhìn thấy hoặc một âm thanh, một giọng hát nào đó bạn nghe thấy, chúng đều được não bộ của ta ghi nhận và lưu trữ trong đó. Ngày qua ngày, khi chúng ta ngày càng tiếp thu thật nhiều thông tin thì não của chúng ta sẽ trở nên một mớ hỗn độn. Dần dần, những thông tin mới ghi nhận hoặc những thông tin có ấn tượng đặc biệt với chúng ta sẽ lấn át những thông tin mờ nhạt, khiến chúng ta thường xuyên xảy ra tình trạng nhìn một người hay một vật nào đó rất quen mà không thể nhớ ra được. Mind Map là một công cụ tuyệt vời có thể giúp bạn tổ chức lại não bộ, sắp xếp các thông tin theo chiều hướng dễ tiếp thu nhất.

Nguồn gốc của mind map (sơ đồ tư duy)

Tony Buzan là nhà sáng lập ra phương pháp Mind Map (Sơ đồ tư duy), ông là nhà văn, nhà diễn thuyết, đồng thời là nhà cố vấn hàng đầu thế giới cho các chính phủ, doanh nghiệp, ngành nghề, các trường đại học cũng như các trường học về não bộ, kiến thức và những kỹ năng tư duy.

Ông sinh năm 1942 tại London, tốt nghiệp Đại học British Columbia năm 1964, nhận bằng danh dự môn Tâm lý, Văn chương văn minh Anh, Toán học và Khoa học phổ thông. Tonu Buzan đạt danh hiệu người có trí thông minh sáng tạo cao nhất thế giới (Creativity IQ), là người sáng lập Quỹ Não Bộ (Brain Trust), chủ tịch Tổ chức về Não Bộ (Brain Foundation) và là người phát triển khái niệm về Ngôn ngữ Não Bộ (Mental Literacy).

Ông là một trong những tác giả nổi tiếng nhất thế giới. Ông đã viết và xuất bản hơn 20 quyển sách về não bộ, về sự sáng tạo và việc học và thơ ca. Đến nay, những quyển sách của ông đã được dịch sang hơn 20 thứ tiếng và xuất bản ở hơn 50 nước.

Phương pháp tư duy của ông được dạy và sử dụng ở khoảng 500 tập đoàn, công ty hàng đầu thế giới. Tạp chí Forbes từng bình luận: “Buzan chỉ ra cho các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cách thức giải phóng năng lực sáng tạo bản thân”. Hơn 250 triệu người đang sử dụng phương pháp Mind Map của Tony Buzan.

Sự khác biệt giữa kiểu ghi chú truyền thống và sơ đồ tư duy

Kiểu ghi chú truyền thống

Như chúng ta đã biết, kiểu ghi chú truyền thống được hầu hết mọi người sử dụng. Đó là lối viết từ trái sang phải, từ trên xuống dưới như những gì chúng ta được học ở trường ngay từ nhỏ. Có 2 dạng ghi chú kiểu truyền thống cơ bản:

• Dạng 1: Cách thức ghi chép liên tục từng câu, chia ra đừng đoạn nhỏ. Cách ghi chép này chúng ta thường nhìn thấy trong sách, báo, tiểu thuyết;
• Dạng 2: Cách thức ghi chép theo kiểu phân loại ra nhiều phần mục có các cấp độ lớn nhỏ khác nhau, các đoạn văn hoặc câu văn được đánh số và sắp xếp theo trình tự lớn nhỏ như I, II, III, 1, 2, 3, a, b, c, v.v… và là cách mà tôi đang sử dụng để thực hiện bài viết này.

Mặc dù phương pháp này rất nhiều người sử dụng. Ngay từ hồi học mẫu giáo, bản thân mỗi người chúng ta đã được dạy phải viết theo hàng theo lối như thế, nhưng liệu nó có mang lại kết quả tốt nhất cho chúng ta hay không? Trong một lớp học, số học sinh giỏi thường chỉ chiếm khoảng 5%. Nếu cách ghi chép này mang lại nhiều hiệu quả cho chúng ta, vậy sao số học sinh giỏi không phải là phần 95% đó mà chỉ ở mức quá hạn chế như vậy? Điều đó chứng minh rằng, khi tất cả mọi người đều dùng chung một phương pháp không có nghĩa đó là cách tốt nhất.

Vậy, chúng ta thường gặp những bất lợi gì với kiểu ghi chép truyền thống này?

Bất lợi đầu tiên phải nói đến đó là chúng ta không tiết kiệm được thời gian. Thật vậy, mặc dù bạn có chắt lọc nội dung thế nào đi chăng nữa, bạn cố gắng viết nó thành một câu văn hoàn chỉnh đúng ngữ pháp thì nó vẫn chứa đựng những từ không cần thiết cho trí nhớ của bạn. Trong một nội dung cần ghi nhớ, nếu bạn nắm bắt được những từ khóa (key word) thì bạn cũng dễ dàng tiếp thu được tất cả nội dung mà nó cần truyền đạt, nhưng kiểu ghi chép này chỉ chứa khoảng 20% là key word, ngoài ra 60-80% là những từ không cần thiết mà bạn sử dụng để bổ trợ cho keyword đó, giúp nó thành câu văn hoàn chỉnh. Do đó, khi phải tiếp thu quá nhiều thông tin không cần thiết như vậy, bạn đang lãng phí thời gian cho việc học và ghi chép của mình.

Bất lợi thứ 2 là nó không có khả năng giúp bạn nhớ bài tốt hơn. Khi bạn viết theo kiểu từ trái sang phải, từ trên xuống dưới như vậy, bắt buộc mắt của bạn cũng phải đọc theo một trình tự như vậy thì mới hiểu được nội dung. Tuy nhiên, nó lại được viết một cách nhàm chán, đơn điệu, sử dụng ít màu sắc, không có hình vẽ, không thể hiển sự khác nhau giữa các điểm chính trong bài, nhìn vào nó toàn thấy chữ và chữ. Do đó, để ghi nhớ thông tin, bạn phải đọc đi đọc lại nhiều lần, mà quá trình đọc đi đọc lại như vậy, bạn không thể nào nhớ được hết toàn bộ nội dung từ đầu đến cuối, bạn sẽ chỉ nhớ được phần đầu hoặc phần cuối của bài viết, không thể ghi nhớ hết được.

Bất lợi thứ 3 là nó không giúp bạn nâng cao khả năng tư duy sáng tạo. Não bộ của chúng ta được chia ra 2 bán cầu não. Bán cầu não trái giúp chúng ta ghi nhận những đường nét, từ ngữ, logic, còn bán cầu não phải ghi nhận màu sắc, hình ảnh, nhịp điệu, sự mơ mộng. Để nâng cao khả năng tư duy sáng tạo, chúng ta phải sử dụng được khả năng của cả 2 bán cầu, kiểu ghi chép truyền thống không đạt được điều đó.

Từ những điều trên, bạn có nghĩ là mình sẽ từ bỏ kiểu ghi chép truyền thống này mà trải nghiệm một cách khác không?

Lợi ích của sơ đồ tư duy

• Sơ đồ tư duy giúp bạn tiết kiệm thời gian và ghi nhớ tốt hơn vì nó chỉ sử dụng các từ khóa;
• Giúp bạn sáng tạo hơn, vì bạn có thể viết, vẽ tùy ý theo bạn muốn, không bắt buộc phải theo khuôn khổ từ trái sang phải, từ trên xuống dưới như trước giờ nữa;
• Nâng cao khả năng tư duy của bạn vì bạn sẽ sử dụng được cả hai bán cầu não cùng một lúc;
• Giúp bạn đưa ra các giải pháp để giải quyết một vấn đề;
• Giúp bạn nhìn thấy “bức tranh tổng thể” của nội dung cần ghi nhớ;
• Lập kế hoạch, ghi lại sự việc xảy ra theo trình tự thời gian như một kiểu viết nhật ký;
• Nâng cao khả năng thuyết trình;
• Tạo một dự án kinh doanh;
• …

Còn rất nhiều công dụng mà sơ đồ tư duy có thể mang đến cho bạn. Vậy bạn đã sẵn sàng để từ bỏ lối viết truyền thống mà bắt đầu khởi sự bằng sơ đồ tư duy chưa nào?

Tập hợp những từ khóa

Như mình đã nói, Mind Map được tạo thành bởi hầu hết các từ khóa (key word) nên nó tiết kiệm được rất nhiều thời gian cho các bạn. Chỉ với những từ khóa là bạn đã có thể nắm bắt được hết nội dung của tất cả những điều mà bạn đang muốn ghi nhớ rồi. Vậy từ khóa là gì? Làm sao xác định được từ khóa trong một nội dung văn bản? Các bạn có thể tham khảo ví dụ sau đây:

Đầu tiên, các bạn đọc đoạn văn bản hoàn chỉnh này:

“Đã từ lâu, người ta biết rằng bộ não của con người có thể được chia ra làm hai phần. Phần não trái và phần não phải. Người ta cũng biết rằng não trái điều khiển phần bên phải của cơ thể, trong khi đó ngược lại, não phải điều khiển phần bên trái cơ thể. Bên cạnh đó, người ta cũng phát hiện rằng việc não trái bị hư tổn sẽ gây ra nửa phần cơ thể bên phải bị tê liệt. Tương tự, nếu như não phải bị hư tổn sẽ khiến nửa phần cơ thể bên trái bị tê liệt.”

Theo cách viết truyền thống và cách học như từ trước đến giờ thì các bạn sẽ phải học thuộc lòng đoạn văn đó hoặc đọc đi đọc lại để nhớ được hết thông tin mà nó truyền đạt. Tuy nhiên, trong đó có rất nhiều từ không cần thiết, nếu bạn loại bỏ những từ đó đi và chỉ đọc từ khóa thôi thì bạn cũng dễ dàng nắm được ý chính mà tiết kiệm được thời gian hơn nhiều. Để chứng minh cho điều đó, các bạn thử đọc 2 đoạn văn dưới đây:

• “… não người chia hai phần … não trái não phải … não trái điều khiển bên phải cơ thể … não phải điều khiển bên trái cơ thể … não trái hư tổn, cơ thể bên phải tê liệt … não phải hư tổn, cơ thể bên trái tê liệt …”;
• “Đã từ lâu, người ta biết rằng bộ … của con … có thể được … ra làm … Phần … và phần … Người ta cũng biết rằng … phần … của …, trong khi đó, ngược lại, … phần … Bên cạnh đó, người ta cũng phát hiện rằng việc … bị … sẽ gây ra nửa … bị … Tương tự, nếu như … bị … sẽ khiến nửa phần … bị …”.

Sau khi đọc xong 2 đoạn văn, chắc chắn bạn nhận ra rằng đoạn văn thứ 1 tuy ít từ ngữ hơn nhưng ta vẫn nắm được toàn bộ thông tin, còn đoạn văn ở dưới chứa hầu hết các từ ngữ trong đoạn văn gốc thì lại chẳng mang đến cho chúng ta một thông tin bổ ích nào.

Do đó, bước đầu tiên các bạn nên tự tập cho mình thói quen chỉ chú ý đến từ khóa, ghi nhớ từ khóa là đủ để chúng ta nắm bắt được toàn bộ nội dung cần truyền đạt. Ngoài ra, từ khóa là một yếu tố không thể thiếu của Mind Map, bạn sẽ phải dùng những từ khóa đó để lập nên Mind Map cho chính mình.

Các bước lập sơ đồ tư duy

Bước 1: Xác định từ khóa

(Bước này mình đã hướng dẫn ở trên)

Bước 2: Vẽ chủ đề ở trung tâm.

• Bước này các bạn sẽ sử dụng một tờ giấy trắng (không kẻ ô) đặt nằm ngang và vẽ chủ đề ở chính giữa tờ giấy. Giấy trắng không kẻ ô sẽ giúp cho bạn sáng tạo hơn, không bị những ô vuông cản trở suy nghĩ của bạn. Vẽ trên giấy nằm ngang sẽ giúp bạn có được không gian rộng lớn hơn để triển khai các ý;
• Bạn cần vẽ chủ đề ở chính giữa tờ giấy, từ đó mới phát triển ra các ý khác ở xung quanh nó;
• Bạn có thể tự do sử dụng tất cả các màu sắc mà bạn thích, chủ đề trung tâm có thể là chữ hoặc là hình, nếu kết hợp cả 2 thì càng tốt;
• Chủ đề trung tâm cần gây sự chú ý để chúng ta dễ nhìn nhận vấn đề, do đó, bạn nên vẽ chủ đề to cỡ 2 đồng xu 5000đ.

Bước 3: Vẽ thêm các tiêu đề phụ (nhánh cấp 1)

• Tiêu đề phụ nên được viết bằng CHỮ IN HOA nằm trên các nhánh dày để làm nổi bật;
• Tiêu đề phụ nên gắn liền với trung tâm;
• Tiêu đề phụ nên được vẽ theo hướng chéo góc chứ không nằm ngang, như vậy nhiều nhánh phụ khác có thể được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng hơn.

Bước 4: Vẽ các nhánh cấp 2, cấp 3…

• Ở bước này, các bạn vẽ nối tiếp nhánh cấp 2 vào nhánh cấp 1, nhánh cấp 3 vào nhánh cấp 2, v.v… để tạo ra sự liên kết;
• Các bạn nên vẽ nhiều nhánh cong hơn đường thẳng, như thế sẽ làm cho mind map của chúng ta nhìn mềm mại, uyển chuyển và dễ nhớ hơn;
• Chỉ nên tận dụng từ khóa và hình ảnh, ở mỗi nhánh chỉ sử dụng 1 từ khóa. Việc này giúp cho nhiều từ khóa mới và những ý khác được nối thêm vào các từ khóa sẵn có một cách dễ dàng;
• Bạn hãy dùng những biểu tượng, cách viết tắt để tiết kiệm không gian và thời gian bất cứ lúc nào có thể;
• Tất cả các nhánh của một ý nên tỏa ra từ một điểm và có cùng 1 màu.

Bước 5: Thêm các hình ảnh minh họa

Ở bước này, các bạn nên để trí tưởng tượng của mình bay bổng hơn bằng cách thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng thêm nổi bật, cũng như lưu chúng vào trí nhớ mình tốt hơn vì não bộ của con người có khả năng tiếp thu hình ảnh cao hơn chữ viết. Bạn đừng ngại mình vẽ xấu, cứ vẽ theo những gì bạn nghĩ, những gì bạn liên tưởng, đôi khi càng hài hước càng giúp bạn nhớ chúng được lâu hơn.

Các quy tắc trong việc thực hiện sơ đồ tư duy

Khi thực hiện một sơ đồ tư duy, các bạn nên tuân thủ theo những quy tắc sau:

• Đừng suy nghĩ quá lâu mà hãy viết liên tục. Việc các bạn dừng lại để suy nghĩ một vấn đề nào đó quá lâu sẽ khiến cho những suy nghĩ tiếp theo của các bạn bị ngăn lại. Bạn mải lo cho vấn đề đó mà sẽ quên mất những vấn đề tiếp theo. Do đó, các ý nên được triển khai một cách liên tục để duy trì sự liên kết;
• Không cần tẩy xóa, sửa chữa;
• Viết tất cả những gì mình nghĩ cho dù nó có ngớ ngẩn, ngu ngốc đến đâu đi chăng nữa, đừng bỏ lỡ những ý tưởng đó. Đôi khi những ý nghĩ tưởng như điên rồ lại là một ý tưởng cực kỳ độc đáo và sáng tạo mà bạn không ngờ được đó.
• Sơ đồ tư duy được vẽ, viết và đọc theo hướng bắt nguồn từ trung tâm di chuyển ra phía ngoài, và sau đó là theo chiều kim đồng hồ. Do đó, các từ ngữ nằm bên trái sơ đồ tư duy nên được đọc từ phải sang trái (bắt đầu từ phía trong di chuyển ra ngoài).

Bạn đã sẵn sàng để thực hiện sơ đồ tư duy chưa?

Để bắt tay vào vẽ sơ đồ tư duy, các bạn nên chuẩn bị sẵn cho mình thật nhiều giấy trắng khổ A4 hoặc lớn hơn, một bộ bút màu (nên sử dụng bút đầu nhọn), các bạn cũng có thể mua loại bút bi nhiều ngòi có bán ở các tiệm sách để khỏi mất công thay đổi bút nhiều lần, vẽ sẽ được nhanh hơn.

Theo uyen.vn