Định nghĩa
Chứng ngủ rũ là một rối loạn giấc ngủ mãn tính đặc trưng bởi buồn ngủ ban ngày quá nhiều và các cuộc tấn công bất ngờ của giấc ngủ. Những người bị chứng ngủ rũ thường cảm thấy khó khăn để ở tỉnh táo trong thời gian dài của thời gian, bất kể trường hợp nào. Chứng ngủ rũ có thể gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng trong thói quen hàng ngày.
Trái ngược với những gì một số người tin rằng, chứng ngủ rũ không liên quan đến trầm cảm, rối loạn co giật, ngất, thiếu ngủ hoặc của các điều kiện đơn giản khác có thể gây ra giấc ngủ không bình thường.
Chứng ngủ rũ là một tình trạng mãn tính mà không có cách chữa bệnh. Tuy nhiên, thuốc và thay đổi lối sống có thể giúp quản lý các triệu chứng. Nói chuyện với những người khác - gia đình, bạn bè, sử dụng lao động, giáo viên có thể giúp đối phó với chứng ngủ rũ.
Các triệu chứng
Các triệu chứng của chứng ngủ rũ có thể xấu đi trong vài năm đầu tiên, và sau đó tiếp tục cho cuộc sống. Chúng bao gồm:
Buồn ngủ quá mức vào ban ngày
Các đặc điểm chính của chứng ngủ rũ là quá buồn ngủ và không thể kiểm soát cần ngủ trong ngày. Những người bị chứng ngủ rũ rơi vào giấc ngủ mà không có cảnh báo, bất cứ nơi nào, bất cứ lúc nào. Ví dụ, có thể đột nhiên gật đầu ra trong khi làm việc hoặc nói chuyện với bè. Có thể ngủ trong vài phút hoặc đến nửa giờ trước khi thức dậy và cảm giác làm mới, nhưng cuối cùng rơi vào giấc ngủ trở lại. Cũng có thể bị giảm sự tỉnh táo trong ngày. Buồn ngủ ban ngày quá mức thường là triệu chứng đầu tiên xuất hiện và thường phiền hà nhất, gây khó khăn tập trung và chức năng đầy đủ.
Đột ngột mất trương lực cơ
Điều kiện này, được gọi là cataplexy, có thể gây ra một số thay đổi về thể chất, từ bài phát biểu hoàn thành líu nhíu đến điểm yếu của hầu hết các cơ bắp, và có thể kéo dài vài giây đến vài phút. Cataplexy không thể kiểm soát và thường gây ra bởi cảm xúc mãnh liệt, thường là những người tích cực như là tiếng cười hay phấn khích, nhưng đôi khi nỗi sợ hãi bất ngờ, hoặc tức giận. Ví dụ, đầu có thể sụp xuống không thể kiểm soát hoặc đầu gối đột nhiên có thể khụy xuống khi cười. Một số người có trải nghiệm chứng ngủ rũ chỉ có một hoặc hai đợt một năm cataplexy, trong khi những người khác có nhiều hàng ngày.
Giấc ngủ bị tê liệt
Những người có chứng ngủ rũ thường trải nghiệm một sự bất lực tạm thời để di chuyển hoặc nói chuyện trong khi ngủ hoặc khi thức dậy. Các cơn thường ngắn - kéo dài một hoặc hai phút nhưng có thể đáng sợ. Có thể biết về điều kiện và không khó khăn nhớ lại nó sau đó, ngay cả khi đã không kiểm soát được những gì đã xảy ra với. Điều liệt ngủ bắt chước các loại tê liệt tạm thời thường xảy ra trong khi mắt chuyển động nhanh (REM) ngủ, giai đoạn của giấc ngủ, trong đó hầu hết mơ xuất hiện. Điều này bất động tạm thời trong thời gian giấc ngủ REM có thể ngăn chặn cơ thể từ diễn ra hoạt động giấc mơ. Không phải tất cả mọi người với tình trạng tê liệt ngủ đã chứng ngủ rũ, tuy nhiên. Nhiều người không có chứng ngủ rũ trải nghiệm liệt ngủ, đặc biệt là ở tuổi trưởng thành trẻ tuổi.
Ảo giác
Những ảo giác, được gọi là ảo giác hypnagogic, có thể xảy ra một cách nhanh chóng vào giấc ngủ REM, khi lần đầu tiên rơi vào giấc ngủ, hoặc khi thức dậy. Bởi vì có thể semiawake khi bắt đầu mơ mộng, gặp những giấc mơ như là thực tế, và họ có thể đặc biệt sống động và đáng sợ.
Các đặc tính khác
Những người bị chứng ngủ rũ có thể có rối loạn giấc ngủ khác, chẳng hạn như ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ, trong đó thở bắt đầu và dừng lại trong suốt đêm, hội chứng chân bồn chồn và ngay cả mất ngủ. Những người bị chứng ngủ rũ cũng có thể làm ra những giấc mơ của họ vào ban đêm bởi vung vẩy cánh tay của họ hoặc đá và la hét.
Một số đoạn của giấc ngủ là cuộc tấn công ngắn. Một số người có hành vi chứng ngủ rũ trải nghiệm tự động trong những tập ngắn. Ví dụ, có thể rơi vào giấc ngủ trong khi thực hiện một công việc thường thực hiện, chẳng hạn như văn bản, đánh máy, lái xe, và tiếp tục hoạt động trong khi ngủ. Khi thức dậy, không thể nhớ những gì đã làm, và có lẽ đã không làm tốt việc đó.
Các dấu hiệu và triệu chứng của chứng ngủ rũ có thể bắt đầu bất cứ lúc nào lên đến tuổi 50 của mình, nhưng họ thường bắt đầu trong độ tuổi từ 10 và 25. Triệu chứng thường là nặng hơn cho những người phát triển chúng sớm trong cuộc sống, thay vì ở tuổi trưởng thành.
Đến gặp bác sĩ khi
Khám bác sĩ nếu có trải nghiệm quá buồn ngủ ban ngày mà phá vỡ cuộc sống.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của chứng ngủ rũ là không biết đến. Di truyền học có thể đóng một vai trò. Các yếu tố khác, chẳng hạn như stress, nhiễm trùng hoặc tiếp xúc với chất độc, có thể góp phần vào sự phát triển của chứng ngủ rũ.
Giấc ngủ bình thường so với mô hình chứng ngủ rũ
Quá trình bình thường đi vào giấc ngủ bắt đầu với một giai đoạn được gọi là mắt chuyển động nhanh (NREM) ngủ. Trong giai đoạn này, sóng não chậm đáng kể. Sau một giờ hoặc hai của NREM ngủ, hoạt động não chọn lên một lần nữa, và giấc ngủ REM bắt đầu. Hầu hết mơ xuất hiện trong giấc ngủ REM.
Trong chứng ngủ rũ, tuy nhiên, đột nhiên có thể đi vào giấc ngủ mà không ngủ NREM gặp đầu tiên, cả hai đều vào ban đêm và trong ngày. Một số đặc điểm của giấc ngủ REM, chẳng hạn như thiếu bất ngờ của trương lực cơ, liệt ngủ và những giấc mơ sinh động, xảy ra trong giai đoạn ngủ khác ở những người bị chứng ngủ rũ.
Vai trò của các hóa chất trong não
Hypocretin là một hóa chất quan trọng trong bộ não giúp điều chỉnh sự tỉnh táo và ngủ REM. Những người bị chứng ngủ rũ có các mức thấp của thần kinh này trong dịch tủy sống của họ. Đặc biệt thấp ở những người trải nghiệm cataplexy. Chính xác những gì gây ra sự mất mát của các tế bào sản xuất hypocretin trong não là không biết đến, nhưng các chuyên gia nghi ngờ đó là do một phản ứng tự miễn dịch.
Các biến chứng
Sự hiểu lầm của các điều kiện
Chứng ngủ rũ có thể gây ra vấn đề nghiêm trọng cho các đồng nghiệp nghiệp và cá nhân. Người khác có thể coi là lười biếng, lơ mơ hoặc thô lỗ. Hiệu suất có thể bị ảnh hưởng ở trường học hay công việc.
Can thiệp với các mối quan hệ thân mật
Quá buồn ngủ có thể gây ra tình dục thấp hoặc bất lực, và những người có chứng ngủ rũ thậm chí có thể rơi vào giấc ngủ, trong khi quan hệ tình dục. Những vấn đề gây ra bởi rối loạn chức năng tình dục có thể được tiếp tục khó khăn phức tạp của cảm xúc. Cảm xúc thật mạnh, chẳng hạn như sự giận dữ hay vui mừng, có thể gây ra một số dấu hiệu của chứng ngủ rũ như cataplexy, khiến bị ảnh hưởng để thu hồi từ các tương tác tình cảm.
Tổn hại
Sleep cuộc tấn công giấc ngủ có thể gây tổn hại về vật chất cho những người có chứng ngủ rũ. Có nguy cơ tai nạn xe hơi nếu có một cuộc tấn công trong khi lái xe. Nguy cơ của vết cắt và vết bỏng là lớn hơn nếu rơi vào giấc ngủ trong khi chuẩn bị thức ăn.
Các xét nghiệm và chẩn đoán
Bác sĩ có thể thực hiện một chẩn đoán sơ bộ của chứng ngủ rũ vào ban ngày dựa trên buồn ngủ quá nhiều và mất đột ngột của trương lực cơ (cataplexy). Sau khi chẩn đoán ban đầu, bác sĩ có thể giới thiệu đến một chuyên gia về giấc ngủ để đánh giá thêm.
Chính thức chẩn đoán có thể yêu cầu ở lại qua đêm tại một trung tâm giấc ngủ, nơi trải qua một phân tích chuyên sâu của giấc ngủ bởi một nhóm các chuyên gia. Phương pháp chẩn đoán và xác định mức độ nghiêm trọng chứng ngủ rũ của nó bao gồm:
Lịch sử giấc ngủ
Bác sĩ sẽ yêu cầu một lịch sử ngủ chi tiết. Một phần của lịch sử liên quan đến việc điền vào Epworth Quy mô Buồn ngủ, trong đó sử dụng một loạt các câu hỏi ngắn để đánh giá độ buồn ngủ. Ví dụ, chỉ ra trên một quy mô được đánh số như thế nào, có thể nó sẽ là liều ra trong những tình huống nhất định, chẳng hạn như ngồi xuống sau khi ăn trưa.
Nhật ký ngủ
Có thể được yêu cầu giữ một cuốn nhật ký chi tiết của mô hình giấc ngủ cho một hoặc hai tuần, do đó, bác sĩ có thể so sánh mô hình ngủ và sự tỉnh táo là liên quan như thế nào. Thông thường, ngoài việc đăng nhập ngủ, bác sĩ sẽ yêu cầu phải đeo một actigraph. Thiết bị này có dáng vẻ và cảm giác của một đồng hồ đeo tay và các biện pháp khi ngủ như thế nào.
Polysomnogram
Các biện pháp này kiểm tra một loạt các tín hiệu trong khi ngủ bằng cách sử dụng các điện cực đặt trên da đầu. Đối với thử nghiệm này, phải qua một đêm tại một cơ sở y tế. Các biện pháp thử nghiệm hoạt động điện của não bộ (electroencephalogram) và trái tim (điện) và chuyển động của cơ bắp (electromyogram) và mắt (electro-oculogram). Nó cũng theo dõi hơi thở.
Thử nghiệm độ trễ giấc ngủ
Các biện pháp này kiểm tra bao lâu nó sẽ ngủ thiếp đi trong ngày. Sẽ được yêu cầu để có bốn hoặc năm giấc ngủ, mỗi giấc ngủ hai giờ xa nhau. Các chuyên gia sẽ thực hiện mô hình giấc ngủ. Những người bị chứng ngủ rũ rơi vào giấc ngủ dễ dàng và mắt chuyển động nhanh (REM) ngủ một cách nhanh chóng.
Các xét nghiệm này cũng có thể giúp các bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác có thể có các dấu hiệu và triệu chứng. Rối loạn giấc ngủ khác, chẳng hạn như ngưng thở khi ngủ, có thể gây buồn ngủ ban ngày quá nhiều.
Một thử nghiệm, bác sĩ có thể khuyên nên một thử nghiệm hypocretin, các biện pháp cấp của hypocretin trong dịch bao quanh cột sống. Hầu hết những người bị chứng ngủ rũ có các mức thấp của hóa chất não này điều chỉnh giấc ngủ REM. Một mẫu chất lỏng cột sống thu được với một chọc dò tủy sống (cột sống tap), trong đó kim được chèn vào cột sống để rút chất lỏng cột sống.
Phương pháp điều trị và thuốc
Có thuốc chữa cho chứng ngủ rũ, nhưng thuốc và thay đổi lối sống có thể giúp quản lý các triệu chứng.
Thuốc men
Thuốc cho chứng ngủ rũ bao gồm:
Chất kích thích.Thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương được điều trị chủ yếu để giúp đỡ những người có chứng ngủ rũ ở lại tỉnh táo trong ngày. Các bác sĩ thường cố gắng modafinil (Provigil) đầu tiên cho chứng ngủ rũ bởi vì nó không phải là chất kích thích gây nghiện như cũ, không tăng liều và liều thấp thường gắn liền với các chất kích thích lớn hơn. Tác dụng phụ của modafinil là không phổ biến, nhưng có thể bao gồm đau đầu, buồn nôn, khô miệng, chán ăn và tiêu chảy. Modafinil có thể làm tăng huyết áp, đặc biệt là ở liều cao. Một số người cần điều trị với methylphenidate (Concerta, Ritalin, những loại khác) hoặc chất kích thích khác nhau. Mặc dù các thuốc này có hiệu quả, chúng có thể gây ra tác dụng phụ, chẳng hạn như tim đập nhanh, căng thẳng và có thể gây nghiện.
Hoặc các chất ức chế serotonin có chọn lọc tái hấp thu norepinephrine (SSRIs, SNRIs). Các bác sĩ thường kê đơn các loại thuốc này, bỏ giấc ngủ REM, để giúp làm giảm bớt các triệu chứng của cataplexy, ảo giác và giấc ngủ hypnagogic tê liệt. Chúng bao gồm atomoxetine (Strattera), fluoxetine (Prozac, Sarafem, những loại khác) và venlafaxine (Effexor). Các tác dụng phụ thường gặp nhất bao gồm giảm ham muốn tình dục và cực khoái bị trì hoãn. Tác dụng phụ khác có thể suy yếu dần theo thời gian. Có thể bao gồm các vấn đề tiêu hóa, bồn chồn, bất an, đau đầu và mất ngủ.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng. Các thuốc chống trầm cảm cũ, như protriptyline (Vivactil) và imipramine (Tofranil), có hiệu quả cho cataplexy, nhưng nhiều người phàn nàn về tác dụng phụ như khô miệng và táo bón.
Sodium oxybate (Xyrem). Thuốc này có thể được quy định đối với cataplexy nghiêm trọng. Sodium oxybate giúp cải thiện giấc ngủ ban đêm, thường là trong chứng ngủ rũ nhẹ. Ở liều cao, nó cũng có thể giúp kiểm soát buồn ngủ ban ngày. Nó phải được thực hiện trong hai liều, một khi đi ngủ và một đến bốn giờ sau đó, và nó có thể mất 2 - 3 tháng để đạt được hiệu lực đầy đủ của nó, mặc dù lợi ích sẽ được rõ ràng sớm. Xyrem có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như buồn nôn, đái dầm và xấu đi của mộng du. Một liều quá cao có thể dẫn đến hôn mê, hô hấp khó khăn và cái chết.
Nếu có vấn đề sức khỏe khác như cao huyết áp hoặc tiểu đường, hãy hỏi bác sĩ các loại thuốc đưa cho các điều kiện khác có thể tương tác với những người bị cho chứng ngủ rũ như thế nào.
Một số loại thuốc kê toa, chẳng hạn như thuốc dị ứng và cảm lạnh, có thể gây buồn ngủ. Nếu có chứng ngủ rũ, bác sĩ có thể sẽ khuyên nên tránh dùng thuốc này.
Phong cách sống và biện pháp khắc phục
Phong cách sống thay đổi rất quan trọng trong việc quản lý các triệu chứng của chứng ngủ rũ. Có thể hưởng lợi từ các bước sau:
Tham gia vào một lịch trình. Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, bao gồm cả ngày nghỉ cuối tuần.
Đi ngủ. Lịch ngủ ngắn trong khoảng thời gian thường xuyên trong ngày. Ngủ trưa 20 phút vào các thời điểm chiến lược trong ngày có thể được làm mới và giảm buồn ngủ cho 1 - 3 giờ. Một số người có thể cần ngủ lâu hơn.
Tránh nicotin và rượu. Sử dụng các chất này, đặc biệt là vào ban đêm, có thể làm trầm trọng thêm các dấu hiệu và triệu chứng.
Tập thể dục thường xuyên. Trung bình, thường xuyên tập thể dục ít nhất 4 - 5 giờ trước khi đi ngủ có thể giúp cảm thấy tỉnh táo vào ban ngày và ngủ tốt hơn vào ban đêm.
Đối phó và hỗ trợ
Đối phó với chứng ngủ rũ có thể được thử thách. Điều chỉnh trong lịch trình hàng ngày có thể giúp đỡ. Hãy xem xét những lời khuyên này:
Thảo luận về nó
Hãy cho chủ nhân hoặc giáo viên biết về điều kiện công việc và với họ để tìm cách để đáp ứng nhu cầu. Điều này có thể bao gồm việc giấc ngủ ngắn trong ngày, chia nhiệm vụ đơn điệu, các cuộc họp ghi âm hoặc các lớp học, đứng trong các cuộc họp hoặc các bài giảng, và đi bộ nhanh vào các thời điểm khác nhau trong ngày. Người Mỹ - Đạo luật cấm phân biệt đối xử đối với người lao động có chứng ngủ rũ và yêu cầu sử dụng lao động để cung cấp chỗ hợp lý cho người lao động đủ điều kiện.
Được an toàn
Nếu phải lái xe một khoảng cách dài, làm việc với bác sĩ để thiết lập một lịch trình dùng thuốc để đảm bảo khả năng lớn nhất của sự tỉnh táo trong. Ngủ và nghỉ tập thể dục bất cứ khi nào cảm thấy buồn ngủ. Không lái xe nếu cảm thấy buồn ngủ không kiểm soát tốt.
Các nhóm hỗ trợ và tư vấn có thể giúp và những người thân đối phó với chứng ngủ rũ. Hãy hỏi bác sĩ để giúp xác định vị trí một nhóm hoặc nhân viên tư vấn có trình độ trong khu vực.
Dieutri.vn