Quê nội, ngoại đều ở miền Trung nghèo khó, chỉ riêng tôi phiêu bạt mãi tận phương Nam xa xôi, đằng đẵng bao năm chưa về ăn Tết cùng người thân quê nhà. Trong giấc mơ đêm giao thừa nơi đất khách, đau đáu nỗi lòng hướng về chốn cũ, nơi tuổi thơ xưa ngọt ngào hương vị bánh tổ ngày xuân…

Chẳng biết vì khuôn bánh đan bằng tre giống hệt cái tổ chim hay vì là phẩm vật thờ cúng ông bà trong ngày Tết mà loại bánh mộc mạc, đơn sơ ấy có tên là bánh tổ.

Ngày tôi lớn lên, làng tôi hãy còn nghèo lắm, mỗi khi xuân về rất hiếm nhà đầy đủ hương vị “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ…”. Người miền Trung không có tục gói bánh chưng ngày Tết, nhưng bánh tổ là một thứ không thể thiếu vắng trên bàn thờ tiên tổ trong ba ngày xuân. Ký ức trong tôi hãy còn lung linh mãi kỷ niệm một thời thơ trẻ. Hoa cải rạo rực vàng từng luống trong nắng tháng Chạp, nghiêng nghiêng dáng mẹ bên nong bánh vơi đầy. Từ dạo ấy, hương vị ngọt ngào của bánh tổ như thấm sâu vào tâm tưởng của một đứa trẻ nhà quê là tôi mà chưa hề một lần phai nhạt.

Năm nào cũng vậy, gần đến Tết là cả làng tôi lại nhộn nhịp rủ nhau làm bánh tổ. Tiếng chày giã bột thậm thình suốt đêm xuân càng làm lũ trẻ chúng tôi thêm háo hức mong chờ. Hồi ấy, nhà tôi là một trong ít nhà ở làng có cối đá lớn, nên những dịp Tết nhứt như thế bà con chòm xóm không ngớt đến giã bột nhờ. Cha tôi phải khiêng cối đặt giữa sân để mọi người tiện việc giần sàn. Từng thúng nếp thơm lừng hương gió, hương nắng được vuốt sạch để ráo nước chờ đến lượt cho vào cối. Hết thúng này đến thúng khác, chiếc cối đá làm việc từ hửng sáng đến khuya lơ mới tạm nghỉ để rồi mờ sáng hôm sau lại tiếp tục giai điệu thậm thình. Thi thoảng, giữa nhịp chày đôi lại chơi vơi tiếng cười con gái, khiến những chồi biếc ngủ vùi trong mùa đông khẽ cựa mình tỉnh giấc, giục mùa xuân về trong giọt nắng vàng tươi rói bên thềm.

Bánh Tổ quê hương da diết nỗi nhớ trong tôi.

Thật ra, so với những loại bánh mứt mà mẹ tôi sắm sửa trong ba ngày Tết, bánh tổ chưa phải là món hấp dẫn về cả hình thức lẫn mùi vị. Nó chỉ thực sự ngon khi tiết Nguyên tiêu đến gần và Tết đã rời xa. Lúc đó bánh đã chuyển từ độ dẻo mềm sang khô cứng đến nỗi phải dùng dao thật bén mới cắt được. Trong cái se se lạnh đầu xuân, cả nhà tôi ngày đó quây quần trong gian bếp nhỏ nồng nàn ánh lửa chờ nếm món bánh tổ chiên do tự tay mẹ tôi làm lấy. Lát bánh nóng hổi vừa ngọt vừa béo kẹp với bánh tráng mè giòn rụm, tất cả tạo nên một cảm giác mà mãi đến giờ tôi vẫn không hề quên được.

Đã lâu lắm tôi chưa về lại thăm nhà để nếm lại hương vị chiếc bánh chân quê ấy. Nghe nói xóm nhỏ quê tôi giờ đã đổi thay nhiều… Chẳng biết chuyện nấu bánh ngày xuân còn hay mất? Hương trầm có còn thơm để mẹ tôi thắp đón giao thừa? Còn nơi tôi ở, nhà cửa san sát liền kề, tìm đâu ra một không gian đủ rộng để nồi bánh đêm giao thừa bập bùng trong mắt trẻ thơ. Thời buổi bây giờ, chỉ cần vài ba tiếng đồng hồ là có thể chuẩn bị một cái Tết thật tinh tươm không thiếu thứ gì. Duy chỉ một điều tôi không thể nào tìm được: Cho con trai một đêm nồng nàn bên ánh lửa hồng ngồi canh nồi bánh tét, con gái một sáng xay giã giần sàn làm bánh trái ngày xuân. Rồi sẽ có nhiều đứa trẻ sinh ra và lớn lên ở chốn thị thành, có thể chúng đã thoát khỏi cái đói nghèo vật vã mà lớp cha anh đã từng nếm trải nhưng chắc rằng sẽ chẳng bao giờ có được những phút giây thần tiên háo hức đón xuân về…

Trong ánh mắt của nhiều người chung quanh, bao năm qua tôi mãi mãi là người nhà quê gởi thân giữa lòng phố thị, đau đáu khôn nguôi một mảnh hồn quê xa vắng tự lâu rồi. Chiều cuối năm, những chuyến xe về miền Trung sao nghe vội vã, có ai ra ngoài ấy chăng, cho tôi nhắn gởi một lời: “Bánh tổ ơi! Nhớ lắm…”