Cho tới khi xem hết bộ ảnh này của cô bạn có tên Mai Hương, nhiều người có thể vẫn chưa biết nhiều về Tsaatan (trước đó chắc là hoàn toàn xa lạ). Nhưng điều đó dường như không còn quá quan trọng, vì ấn tượng để lại là một bộ ảnh tuyệt đẹp về chuyến hành trình với rất nhiều cảm xúc của cô gái sinh năm 91 khi đã tới đây: "Hành trình tìm đến bộ lạc Tsaatan. Đó là một hành trình đầy ám ảnh, gian nan, mệt mỏi và nhiều trải nghiệm chưa từng thấy".

 

...

Tôi đã đặt chân đến một vùng đất được coi là "xa xôi hẻo lánh, tách biệt nhưng là một phần đặc biệt của thế giới". Đó là vùng cực bắc của Mông Cổ, giáp ranh giới Nga. Để tìm đến bộ lạc Tsaatan tôi phải trải di chuyển qua nhiều chặng xe và cả ngựa để xuyên qua những cánh rừng taiga phủ đầy băng tuyết.

Bộ lạc Tsaatan là bộ lạc tuần lộc cuối cùng của Mông Cổ. Rất nhiều lời cảnh báo rằng bộ lạc này sắp biến mất. Đó là lý do tôi đã dành 10 ngày còn lại ở Mông Cổ, chấp nhận một hành trình gian nan chưa từng thấy để đến tận đây, thực hiện ý tưởng làm phim và phóng sự ảnh về họ. Một bộ phim của riêng tôi.

Có thể bạn đã từng gặp những túp lều cổ, những con tuần lộc bên hồ Hovsgol ở Moroon, nhưng đó không phải là nơi Tsaantan sống. Các Tsaatan không và chưa từng có truyền thống sống gần hồ Hovsgol. Trong nhiều năm trở lại đây, có một số lượng rất nhỏ gia đình người Tsaatan đã chọn di chuyển đến hồ để khai thác nguồn thu từ du lịch. Nhưng thực tế khu vực hồ này không phải là nơi sống tốt cho tuần lộc. Thức ăn ít và khí hậu quá ấm với tuần lộc. Thậm chí họ còn giả làm nghi lễ Shaman (thầy phù thuỷ) để kiếm tiền.

 

 

Trong khi đó những người Tsaatan chân chính vẫn quyết tâm ở lại rừng Taiga – nơi mà tuần lộc của họ hoàn toàn được khoẻ mạnh. Và tôi – cũng quyết tâm rằng mình sẽ chỉ chọn khám phá bộ lạc tuần lộc ở chính nơi đó.

Tôi không biết mình liệu có phải người Việt đầu tiên đến đó và sống cùng họ không, nhưng với hành trình mình trải qua. Lần đầu tiên tôi cảm thấy tự hào về sự chịu đựng của bản thân mình. Tôi đã có 4 ngày sống cùng họ. Và đó sẽ là quãng thời gian tôi không thể nào quên.

1. Cách đến với bộ lạc Tsaatan

Toàn bộ thông tin tôi có là những lần cùng cô bạn Nevar (bạn đồng hành trong hành trình của tôi) lân la các group du lịch Mông Cổ để hỏi và thu thập thông tin, kinh nghiệm cho chuyến đi.

- Từ Ulaabaatar tôi phải đi chuyến xe bus dài 18 tiếng cho 700km để đến Moroon. Xe chật chội và bị nhồi nhét hàng hoá.

- Từ Moroon tôi tiếp tục phải đi chuyến xe duy nhất (vài ngày mới có một chuyến) để đến được Tsagaan Nuur. Đây mới thật sự là chuyến xe kinh hoàng nhất trong cuộc đời tôi từng đi. Xe minivan 10 chỗ nhưng luôn bị nhồi nhét 15-16 người cùng một mớ hàng hoá hỗn độn khiến chỗ ngồi cực kỳ chật chội và ngột ngạt. Chặng đường 300km nhưng dài đến 12 – 16 tiếng vì đường vô cùng xóc và bùn lầy.

- Đến Tsagaan Nuur rồi tôi được thả tại nhà guide của mình. Đi đóng dấu permit và bắt đầu đi ngựa vượt qua 3 ngọn đồi và những khu rừng taiga để tìm đến bộ lạc tuần lộc.

 

 

 

2. Trở ngại lớn nhất của chúng tôi

Đó là rào cản ngôn ngữ. Tất cả người ở bộ lạc đều không biết tiếng Anh. Tất cả những gì chúng tôi có thể giao tiếp với nhau là các hình vẽ nhanh trên giấy, ngôn ngữ cơ thể và một vài từ rời rạc trong cuốn từ điển. Nhưng may mắn cho tôi là trong ngày thứ 3 có 1 đoàn leo núi người Mông Cổ ghé qua, họ biết nói tiếng Anh. Tôi mừng như vớ được vàng liền nhờ họ hỏi giúp vài câu quan trọng cho bài viết.

3. Kỷ niệm đáng nhớ nhất trên hành trình đến với bộ lạc

Dựng lều ngủ đêm trên tuyết trong rừng taiga: Đó là một trong những trải nghiệm kinh khủng và nhớ đời nhất mà tôi phải trải qua.

Từ Tsagaan Nuur đến chỗ bộ lạc tôi phải di chuyển bằng ngựa cùng guide để xuyên qua những cánh rừng taiga và 3 ngọn núi phủ đầy băng tuyết với khung cảnh ma mị chưa từng thấy. Hôm đó tuyết phủ rất dày, mưa và cả tuyết khiến cả người và ngựa đều rét run. Chúng tôi đều cảm thấy kiệt sức.

Tôi nhớ như in cảm giác lúc đó, 9h30 tối, mọi thứ đều đã mờ đi, xung quanh là một màn trắng xoá của tuyết, những cây thông thân đen lá vàng phủ tuyết trắng xoá khiến không gian trở nên lạnh lẽo vô cùng tận.

 

Đường đến bộ lạc Tsaatan là một con đường rất khó đi, hoàn toàn ko có đường mòn và rất nhiều nước với bùn. Nói thế này cho dễ hiểu ạ: khoảng 70% địa hình là bùn lầy và cỏ mọc trên nước, 20% đường khô và 10% là sông suối. Vì vậy chỉ nên di chuyển với ngựa hoặc tuần lộc nếu bạn không muốn lội bùn dưới tuyết.

4. Kỷ niệm đáng nhớ nhất tại bộ lạc:

Vẫn lại là chuyện ngủ. Giấc ngủ tại một trong những nơi lạnh lẽo nhất thế giới đúng là ám ảnh. Đêm đầu tiên trong lều của mình tôi vẫn không thể ngủ nổi sau khi củi lửa đã tắt. Chúa ơi, không lẽ cứ vừa ngủ vừa dậy nhét củi vô bếp sao.

Đêm thứ 2 tại bộ lạc tôi hẹn giờ, cứ 1 tiếng đồng hồ tôi dậy châm củi một lần để giữ lửa được duy trì cả đêm. Và đến ngày thứ 3 thì tôi chính thức…. lăn ra ốm. Vì 3 đêm liền mất ngủ. Lạnh cũng mất ngủ và muốn ko lạnh cũng ko thể ngủ. Khóc nấc!

 

 

 

5. Lần hoảng hốt nhất ở bộ lạc Tsaatan

Đó là ngày thứ 4 tôi sống cùng họ. Sáng sớm ngủ dậy chui ra khỏi lều thấy họ dỡ các lều để dời đi nơi khác. "Ôi mẹ ơi" – tôi thốt lên – "Cái quái gì thế?". Dẫu biết họ là dân du mục, có thể dời đi bất cứ lúc nào nhưng mà sao tôi đen đủi quá vậy, họ cũng chẳng báo cho tôi biết 1 tiếng. Tôi cuống lên tìm mọi cách liên lạc về cho guide và may mắn trưa hôm đó có guide khác đến đón tôi và Nevar về. Hú hồn!

 

 

 

 

Nói thêm ý nghĩa của hành trình này, Mai Hương chia sẻ:

"Vì mình có niềm đam mê đặc biệt với những vùng đất hoang sơ với lối sống và văn hoá cổ đại, nên vùng đất này thực sự có sức hút rất mạnh mẽ. Khi tìm hiểu về nó, mình được biết bộ lạc này cũng sắp biến mất, nó là bộ lạc nuôi tuần lộc cuối cùng của Mông Cổ. Và trên thế giới cũng chỉ còn rất ít những bộ lạc như thế này. Vì thế mình đặt mục tiêu phải đến đây để làm một phóng sự ảnh và một bộ phim tài liệu về họ. Mình muốn lưu giữ lại những nét sống cổ xưa theo cách của riêng mình.

 

Chuyến đi giúp mình khám phá được nhiều điều mới về con người, cuộc sống du canh du cư cổ đại; khám phá được sức mạnh của bản thân mình. Trước chuyến đi mình mới nghỉ việc được vài tháng, sự phản đối kịch liệt từ gia đình và sức ép từ công việc tự do, thu nhập... nhiều thứ khiến mình mất niềm tin vào bản thân một cách khủng khiếp. Chán nản và hoang mang. Nhưng chuyến đi đến đây đã giúp mình thêm tự tin vao bản thân mình, cảm thấy mình có thể làm được nhiều điều hay ho chứ không vô dụng như mình nghĩ".