CÁC SƯ PHỤ
…tôi tiếp tục siêng năng tập luyện karate, học hỏi một số vị thày : sư phụ Kiyuna, người với tay không có thể lột vỏ một cái cây trong chớp nhoáng; sư phụ Toono ở Naha , một trong những học giả về Nho giáo nổi tiếng nhất của hòn đảo; sư phụ Niigaki , người gây ấn tượng sâu sắc nhất với tôi về sự gần gũi, và sư phụ Matsumura, một trong những karateka lớn nhất, người mà tôi sẽ đề cập đến nhiều hơn về sau. Cho đến lúc đó , tôi vẫn không hề quên hai vị sư phụ đầu tiên của mình. Ngược lại, tôi tìm cách có thời gian với họ càng nhiều càng tốt, và từ họ tôi đã được học hỏi không chỉ về karate mà còn về nhiều điều khác. Ví dụ, sư phụ Azato là một người quan sát rất nhạy bén về tình hình chính trị. Tôi nhớ có lần ông nói với tôi rằng :” Này Funakoshi, sau khi tuyến đường sắt xuyên Siberia được hoàn thành thì chiến tranh giữa Nhật và Nga sẽ khó mà tránh khỏi”. Ông nói điều này nhiều năm trước khi sự đối nghịch giữa 2 đất nước xảy ra vào năm 1904. Điều có lúc tưởng chừng khó có thể xảy ra đã trở thành thực tế và tôi hết sức ấn tượng với tầm nhìn về chính trị của ông Azato. Cũng chính ông , trong thời Minh Trị Duy Tân, đã khuyến cáo thống đốc của Okinawa hãy hợp tác hoàn toàn với chính quyền mới thành lập, và khi lệnh cấm không được búi tóc được triển khai, thì ông là một trong những người đầu tiên chấp hành.
Sư phụ Azato cũng còn là một tay kiếm giỏi của kiếm phái Jigen. Dù không phải là người hay khoe khoang , ông hết sức tự tin vào khả năng kiếm thuật của mình. Có lần , tôi nghe ông nói rằng :” Ta không nghĩ rằng ta sẽ thua bất cứ ai trên đất nước này nếu như bước vào một cuộc đấu sinh tử tay đôi”. Sự tự tin này sau đó được chứng minh là có cơ sở khi ông Azato gặp Yorin Kanna, một trong những kiếm sư giỏi nhất của Okinawa. Kanna là một người cao to lực lưỡng với những bắp tay và vai to, người ta thường nói rằng vai của ông ấy như những tòa nhà hai tầng! Ông là một người can đảm , không biết sợ là gì, và ông cũng rất nổi tiếng về khả năng võ thuật. Ông cũng còn là một người học rộng, am hiểu cổ thư của cả Nhật Bản lẫn Trung Hoa. Rõ ràng , ai đó có thể nghĩ rằng ông ấy vượt trội so với ông Azato. Tuy nhiên , trong cuộc đối đấu nổi tiếng ấy, khi ông tấn công Azato bằng một đường kiếm, ông đã hết sức ngạc nhiên khi thấy đòn tấn công của mình bị đối thủ tay không đẩy sang một bên. Bằng một cái hất tay, ông Azato không chỉ tránh được đòn đâm tới mà còn buộc ông Kanna phải khuỵu chân xuống. Khi tôi yêu cầu ông Azato mô tả cho tôi điều gì đã thực sự xảy ra thì ông nói rằng: Kanna là một kiếm sư giỏi, người có tiếng là bất khả chiến bại và không biết sợ là gì, có khả năng khiến đối thủ của ông ấy kinh hãi ngay từ đầu cuộc chạm trán và nhờ đó có thể kết liễu đối thủ nhanh chóng. Tuy nhiên , ông Azato bảo, nếu như đối thủ không khiếp sợ , nếu như anh ta giữ được sự lạnh lùng và nếu như anh ta tìm được chỗ sơ hở trong thế thủ của Kanna thì chiến thắng không phải là điều quá khó. Lời khuyên này , cũng như tất cả những chỉ dẫn sau đó của ông Azato, có giá trị rất lớn đối với tôi.
Một khẩu quyết nữa của ông Azato là “ Khi tập karate , hãy nghĩ những cánh tay và những đôi chân của mình như những lưỡi kiếm”. Trong thực tế, những pha thi triển Karate của chính ông Azato là những ví dụ sống động cho triết lý này. Có lần, có một người hỏi ông về ý nghĩa và cách ứng dụng của đòn đánh Ippon-ken ( N.D: đòn tay, sử dụng một đốt ngón tay nhô lên để đánh, võ cổ truyền VN thường gọi là “ phụng nhãn”). Ông Azato nói nhẹ nhàng :” Thử đánh tôi đi”. Người kia làm như được bảo, nhưng trong chớp mắt , cú đánh bị gạt đi và chính đòn Ippon-ken của ông Azato bay về phía bụng đối thủ, dừng lại trước mục tiêu với một khoảng cách chỉ bằng một tờ giấy mỏng. Toàn bộ các động tác hết sức tuyệt vời. Người đặt câu hỏi thậm chí không có thời gian để chớp mắt trước khi nhận ra rằng : nếu như đòn đánh thật sự trúng vào chấn thủy của mình thì có thể anh ta đã thiệt mạng.
Ông Azato cũng có những thông tin hết sức chi tiết về tất cả các chuyên gia Karate sống tại Okinawa trong thời gian đó. Những thông tin này không chỉ bao gồm những chi tiết đơn giản như tên tuổi , địa chỉ mà còn là những điều về khả năng , kỹ năng đặc biệt và kỹ thuật của họ, điểm mạnh và điểu yếu của từng người. Ông thường nói với tôi rằng hiểu được khả năng và kỹ thuật của đối thủ tức là đã giải quyết được phân nửa trận đấu , và ông trích dẫn một câu của Tôn Tử: “ Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng”.
Cả Azato và người bạn Itosu của ông có ít nhất là một điểm chung : họ không hề ganh tỵ với những bậc thày khác. Họ có thể giới thiệu tôi với những vị thày khác mà họ quen biết, thúc giục tôi học những kỹ thuật là các sở trường của các vị đó. Theo kinh nghiệm của tôi, có nhiều người dạy karate không thích học trò của mình theo học với những trường phái khác, nhưng điều này không đúng với cả ông Azato lẫn ông Itosu. Nếu như họ không dạy tôi điều gì thì tôi cũng đã học được tấm gương về sự rộng rãi và khiêm tốn của họ khi cư xử với những người khác. Trên thực tế , họ cũng không bao giờ cao ngạo về những “ hành động anh hùng “ mà người ta gắn liền với tên tuổi họ , những điều này bị gạt đi và bị coi là những “ hành động rồ dại của tuổi trẻ”.
Hai vị sư phụ của tôi chia sẻ những phẩm chất khác nữa, trong đó có điều thú vị là : hai người cùng mang họ Yasutsune. Nhưng trong karate , triết lý của họ lại khá khác nhau và về mặt thể chất thì họ cũng khác. Trong khi sư phụ Azato thì cao, có đôi vai rộng,đôi mắt sắc sảo , và hình dáng của một samurai cổ xưa thì sư phụ Itosu chỉ cao trung bình, có bộ ngực tròn to như một cái thùng bia. Cho dù để hàng ria dài , ông Itosu trông khá giống một đứa trẻ ngoan ngoãn. Và đó là một vẻ bề ngoài khiến người ta dễ bị đánh lừa , vì ông có những cánh tay và bàn tay có sức mạnh ghê gớm. Cứ mỗi lần bị ông Azato thách đấu một màn vật tay kiểu Okinawa thì bao giờ ông Itosu cũng chiến thắng. Trong kiểu vật tay này , hai người đấu sẽ nắm chặt nắm đấm và ngoắc cổ tay nhau. Họ sẽ không được dùng bàn tay của mình để nắm bàn tay đối phương như kiểu vật tay ở Tokyo. Sau khi bị áp đảo thì ông Azato thường than thở rằng ông sẽ chẳng bao giờ thắng được ông Itosu, cho dù ông có sử dụng cả hai tay đi nữa. Trên thực tế, ông Itosu đã khổ luyện đến mức toàn bộ cơ thể của ông có vẻ bất khả xâm phạm. Có lần , khi ông sắp bước vào một nhà hàng ở trung tâm giải trí tại Naha thì có một thanh niên lực lưỡng từ phía sau tấn công ông bằng một cú đánh vào hông. Thậm chí không xoay người lại, ông gồng cơ bụng để cho cú đánh trượt đi và nắm lấy cổ tay phải của người tấn công. Vẫn không quay đầu lại, ông lạnh lùng kéo người thanh niên đi vào trong nhà hàng. Ông gọi thức ăn và rượu khi những người phục vụ đang sợ sệt. Vẫn nắm cổ tay người thanh niên bằng tay phải , ông nhấp một ngụm rượu từ cái ly cầm bằng tay trái, và rồi ông lôi kẻ tấn công vòng ra phía trước mình, để lần đầu tiên nhìn mặt anh ta. Sau một lát , ông mỉm cười và nói:” Tôi không hiểu tại sao anh lại tấn công tôi, nhưng chúng ta hãy uống cùng với nhau”. Có thể dễ dàng hình dung sự kinh ngạc của người thanh niên trước cách cư xử như thế.
Ông Itosu còn có một cuộc chạm trán nổi tiếng khác với một thanh niên liều lĩnh , cũng là huấn luyện viên karate của một võ phái ở Okinawa. Có tính hiếu chiến và rất tự hào về sức mạnh của mình , thanh niên này có một thói quen xấu là ẩn nấp ở những con đường tối, và khi có một người bộ hành đơn độc nào tình cờ đi qua thì anh ta có thể sẽ lao ra hạ con người tội nghiệp đó. Anh ta tự tin đến nỗi cuối cùng quyết định rằng sẽ tấn công ông Itosu một cách bất ngờ. Một đêm nọ , anh ta đi theo ông Itosu đến cuối một con đường , và lẻn đến từ phía sau , lấy hết sức mình đấm mạnh vào lưng bậc thày Karate. Kinh ngạc vì đối thủ của mình không bị sao cả, người thanh niên mất thăng bằng và cùng lúc đó anh ta cảm thấy cổ tay phải của mình bị nắm chặt cứng. Người thanh niên cố dùng tay còn lại để thoát ra , nhưng dĩ nhiên là anh ta không thành công. Sức nắm bàn tay ở ông Itosu đã thành giai thoại ở Okinawa. Như tôi đã nói đến ở phần trước , ông có thể nghiền nát một thân cây tre dày chỉ với một bàn tay.Ông Itosu tiếp tục bước đi , kéo anh chàng kia đi theo trong khi ông cũng chẳng buồn quay lại nhìn. Nhận thấy mình đã thất bại hoàn toàn , người thanh niên xin được tha thứ. Ông Itosu hỏi nhẹ nhàng :” Nhưng anh là ai? “ –Người thanh niên đáp :” Tôi là Goro”. Lúc này, lần đầu tiên ông Itosu nhìn anh ta và ông lẩm bẩm :” À, anh thật sự không nên thử những trò đó với một ông già như tôi”. Chỉ nói thế , ông thả tay người thanh niên ra , và đi tiếp.
Những hình ảnh sống động trong tâm trí tôi khi tôi nhớ lại hai người thày của mình , cùng với những triết lý khác nhau của họ về Katate. “ Hãy coi tay và chân mình như những lưỡi kiếm “- ông Azato thường nói với tôi như thế. Trong khi đó, ông Itosu khuyên tôi nên rèn luyện cơ thể của mình để có thể chịu được bất cứ đòn đánh nào , dù mạnh đến đâu đi nữa. Ý ông ấy là , tôi không chỉ phải rèn luyện cơ thể của mình cho đến khi nó trở nên rắn chắc mà cũng còn phải tập luyện hàng ngày tất cả các kỹ thuật khác của karate.
Giờ đây, tôi nhớ lại một sự kiện khác , khi mà ông Itosu gặp phải một nhóm côn đồ. Nhưng chỉ trong chốc lát tất cả những gã lưu manh đã nằm bất tỉnh trên đường phố. Có một người chứng kiến , thấy rằng ông Itosu không còn gặp nguy hiểm nữa nên vội chạy về gặp ông Azato để kể lại sự việc. Cắt ngang lời kể của anh ta, ông Azato nói : “ Và rồi tất cả những kẻ đó đều nằm úp mặt bất tỉnh ở trên đường có đúng không?” . Qúa ngạc niên , người kia thừa nhận đúng là như thế , nhưng thắc mắc tại sao ông Azato có thể biết được. Ông Azato bảo :” Chẳng có ai am tường karate lại hèn hạ tấn công từ phía sau. Và nếu như ai đó không biết karate lại tấn công từ phía trước thì anh ta sẽ ngã ngửa xuống đất. Ta biết ông Itosu, những cú đấm của ông ấy sẽ khiến những kẻ tấn công ngã úp mặt. Ta sẽ khá ngạc nhiên nếu như có ai đó trong bọn họ có thể thoát được”.
Một lần khác , ông Itosu giật mình tỉnh dậy giữa đêm vì một số tiếng động lạ từ cổng ngôi nhà của mình. Khi ông nhẹ nhàng tiếng gần về phía phát ra tiếng động, ông nhận ra có ai đó đang cố gắng mở khóa cổng. Ngay lập tức , chỉ bằng một đòn đánh ,ông đấm thủng cánh cổng bằng gỗ. Cùng lúc đó , ông thọc tay qua lỗ thủng và nắm lấy cổ tay tên trộm. Thông thường , một karateka trung bình nếu đấm vỡ một miếng ván dày thì nó thường văng ra thành nhiều mảnh. Còn trong trường hợp này , chỉ có một lỗ thủng hình tròn, tôi biết điều đó là thật vì tôi nghe chính ông Azato kể lại như vậy.
Tôi luôn luôn mong muốn có được những lời khen ngợi từ hai người thày này. Tôi thường thực hiện một nghi thức – không chỉ để tôn vinh họ mà còn để tôn vinh tất cả những người thày đã từng dạy tôi- đây là điều tôi mong muốn tất cả các môn sinh ngày nay thực hiện : tôi thắp nhang tại chùa cho mỗi người thày của mình và hứa với lòng mình không bao giờ lạm dụng những gì mình học hỏi được để làm những điều sai trái. Tôi nghĩ lời hứa đó , điều mà tôi luôn trung thành, là kết quả của việc tôi đã được đối xử như một thành viên của gia đình họ, ngay cả sau khi tôi lập gia đình và có con. Trên thực tế, cho đến khi các sư phụ mất , tôi vẫn thường xuyên đưa những đứa con của tôi đến nhà họ, nơi mà thỉnh thoảng họ lại biểu diễn một bài quyền nào đó cho những đứa trẻ xem rồi khuyến khích chúng làm theo. Để có phần thưởng , hai vị sư phụ thường cho các con tôi những cái kẹo , những thứ mà lúc đó tôi không có tiền để mua ( thứ tuyệt nhất mà tôi thỉnh thoảng có thể thưởng cho chúng là một củ khoai lang!). Các sư phụ yêu quý bọn trẻ và coi chúng như cháu nội của mình. Rồi sau đó những đứa trẻ bắt đầu tự mình đến thăm các sư phụ, cũng như tôi từng làm hồi còn nhỏ. Và chúng cũng nhanh chóng yêu thích karate như tôi. Bây giờ nhìn lại , tôi thấy các con tôi và tôi, hai thế hệ, đã hưởng lợi ích lớn lao từ sự dạy dỗ của hai vị sư phụ. Liệu tôi có thể tìm ở đâu đủ từ ngữ để bày tỏ hết sự biết ơn của mình?

Funakoshi Gichin