Một căn bệnh “lạ lùng” khi nó khiến người bệnh mất tập trung, hay di chuyển, đãng trí, nghĩ lung tung, hành vi hoạt động quá mức và thiếu kiềm chế rõ rệt.
Rối loạn tăng động giảm chú ý đang ngày càng phát triển
Tìm hiểu về bệnh tăng động giảm chú ý
Tăng động giảm chú ý là gì ?
Rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention dificit hyperactivity disorder – ADHD) là một rối loạn đã được biết đến từ hơn 100 năm trước đây, đặc trưng bởi sự kết hợp của một hành vi hoạt động quá mức, thiếu kiềm chế với giảm chú ý rõ rệt và thiếu kiên trì trong mọi công việc. Rối loạn này có tỷ lệ mắc khá cao, ở lứa tuổi học sinh cấp I là 3-5% , hay gặp nhất ở 8 – 11 tuổi và tỷ lệ trẻ trai so với trẻ gái là 3/1, các triệu chứng thường giảm nhiều và một số mất đi khi đến tuổi trưởng thành. Ở tuổi 20 tỉ lệ mắc còn chừng 1% và ở tuổi trung niên là 0,5%.
Chuyên gia Nguyễn Thị Tâm, Trung tâm Ứng dụng và Đào tạo Tâm lý Hồn Việtkể về một trường hợp điển hình: “Vương Linh, 37 tuổi, chủ của một công ty tư nhân nhỏ, đã dừng toàn bộ hoạt động kinh doanh của mình, trở nên mất kiểm soát, thường xuyên la hét, nóng giận, được chẩn đoán đã mắc chứng ADHD“.
Từ thời trung học, ba mẹ Linh đã được các thầy cô chỉ ra một vài khúc mắc trong chuyện học hành của cô và khuyên nên theo dõi tình trạng này. Linh rất thông minh nhưng kết quả học tập bao giờ cũng ở mức trung bình, rõ ràng thấp hơn so với khả năng. Thời đó, mọi người vẫn chưa biết nhiều đến hội chứng này. Đổ lỗi tại môi trường không phù hợp, ba mẹ quyết định chuyển trường cho cô. Tuy nhiên, đâu vẫn hoàn đấy.
Tua nhanh đến năm 2010, Linh 33 tuổi luôn cảm thấy khó khăn trong việc tập trung, chú ý. Khối lượng công việc và những mối quan hệ xã hội làm cô như muốn “nổ tung”. “Linh bắt đầu cảm thấy stress và nhanh chóng tìm đến thuốc lá, rượu bia để “bầu bạn”. Gia đình, bạn bè nghi ngờ cô có dấu hiệu nghiện rượu và thuốc. Bản thân Linh cũng bị thuyết phục rằng chính hai chất kích thích này đã làm tình trạng stress trở nên trầm trọng. Tuy nhiên, sau 10 ngày vào trung tâm phục hồi chức năng, các bác sĩ khẳng định vấn đề của cô không phải do bia, rượu, thuốc lá”, chuyên gia Nguyễn Thị Tâm kể lại.
Mãi đến những năm gần đây, sau khi tiếp xúc nhiều với các chuyên gia tâm lý, được tư vấn và chia sẻ, vấn đề đã sáng tỏ. Linh được chẩn đoán mắc hội chứng ADHD ở người lớn. ADHD, viết tắt của attention deficit hyperactivity disorder, nghĩa là rối loạn tăng động giảm chú ý hoặc đơn thuần hơn là thiếu sự tập trung lâu dài.
Khoảng hai thập kỷ qua, ADHD là bệnh khá “thịnh hành” ở trẻ em, và dần trở thành hội chứng thân quen với gia đình, ba mẹ của trẻ. Song song đó, xu hướng này cũng rất “hot” trong nhóm người trưởng thành. Theo khảo sát của tổ chức y tế tại Mỹ, số lượng phụ nữ từ 20-44 tuổi phải nhờ đến sự can thiệp của thuốc và chuyên gia tâm lý để điều trị chứng ADHD tăng 264% từ năm 2001-2010.
Các dấu hiệu lẫn lộn của bệnh ADHD
Mơ màng; Đãng trí; Thiếu tập trung; Nghĩ lung tung là những triệu chứng mang đậm màu sắc của bệnh tăng động giảm chú ý liên quan đến cơ quan đầu não của con người.
Não bộ. Bất cứ ai nằm trong danh sách vàng của ADHD đều có vấn đề với hai chất dẫn truyền thần kinh chủ chốt: Dopamine, giúp nhận biết mọi chuyện theo hướng nguyên nhân – kết quả, và norepinephrine, chất tăng cường sự tập trung. Hầu hết “nạn nhân” của ADHD thiếu một trong hai chất quan trọng này hoặc có đủ nhưng lại gặp khó khăn với khâu kiểm soát.
Chia nhỏ công việc là cách để bệnh tăng động giảm chú ý không ghé thăm bạn
“Xét trên phương diện khoa học, hai trường hợp này khá phức tạp và hoàn toàn không giống nhau. Tuy nhiên, có thể chia hội chứng rối loạn này thành 3 nhóm nhỏ: Nhóm thiếu tập trung, nhóm tăng động và dễ bị kích động, và cuối cùng là kết hợp cả hai” Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Trung Hiếu, khoa Thần kinh học, bệnh viện FV, TP. HCM, cho biết.
Nhóm những người thiếu tập trung không thể chú ý vào bất cứ việc gì, họluôn để đầu óc trên mây và lang thang đâu đó. Tình trạng này nhất loạt xảy ra do sự tồn tại có cũng như không của chất norepinephrine. Nhóm tăng động và dễ bị kích động nhờ “vay mượn” lượng lớn dopamine nên lúc nào cũng bồn chồn, đứng ngồi không yên, phải động tay động chân mới vừa lòng và nhiều khi chẳng màng nguy hiểm.
Chưa dừng lại, nghiên cứu còn chỉ ra các triệu chứng này có thể thay đổi. Đó là lý do vì sao trước đây hội chứng tăng động – Hyperactivity và hội chứng thiếu tập trung – ADD, tách ra làm hai, nhưng sau đó nhập làm một. Tại sao lại xô đẩy hai đối tượng khác biệt về làm anh em một nhà?
Trẻ em thời “hiện đại – hại điện” suốt ngày mê trò chơi điện tử. Đừng trách chúng bởi từ khi sinh ra, não bộ trẻ đã đặt ở chế độ luôn tối đa hóa tần suất hoạt động. Hầu hết dấu hiệu bệnh có xuất phát điểm ở tuổi 12, phân nửa trong số này gặp nhiều khó khăn sau khi trưởng thành. Điều nan giải là mỗi người biểu lộ dấu hiệu khác nhau. Chỉ một sơ suất chệch hướng nhỏ sẽ làm tình trạng trầm trọng hơn và khó phát hiện sớm.
Hơn nữa, tỉ lệ phái nữ mắc hội chứng tăng độ giảm chú ý đã vượt qua tuổi trưởng thành chẳng những không hiếm, mà còn khá nhiều. Giải thích cho tình trạng này: Trong 10% trẻ mắc ADHD, số lượng trẻ trai nhiều gấp đôi trẻ gái. Trẻ trai thường dễ tăng động và kích động hơn, dấu hiệu dễ phát hiện nhất của ADHD. Trong khi đó, dấu hiệu của sự thiếu tập trung như mơ màng, đãng trí của trẻ gái lại được xem là điều hiển nhiên và thường bị lơ là. Sự khác biệt này không khó đoán, vì não bộ của hai phái mạnh và yếu vốn không giống nhau.
Lớn lên với bệnh tiềm ẩn nhưng vô tình được xem là đạo đức chuẩn mực, cô nàng “nhiễm” ADHD luôn gặp khó khăn khi giải quyết mọi việc, từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp. Mỗi ngày của cô nàng ADHD đều bận rộn và ngoài tầm kiểm soát. Vì vậy, cô nàng phải dán giấy ghi chú khắp mọi nơi hoặc nếu không, luôn quên trước quên sau. Tuy nhiên, không phải vì vậy mà “đánh đồng” trẻ trai sẽ bị tăng động còn trẻ gái luôn thiếu tập trung, vẫn có trường hợp ngược lại.
Có quan tâm nhưng sai đường lạc hướng
Nghiên cứu cũng chỉ ra phụ nữ mắc hội chứng ADHD thường không thể chịu nổi áp lực của một công việc toàn thời gian. Sẽ có những lúc họ đến công ty nhưng không thể tập trung làm việc, trung bình là khoảng 22 ngày làm việc trong một năm. Tuy nhiên, một số người lại thể hiện những khả năng vượt trội trong lĩnh vực ưa thích, thông thường đó là các lĩnh vực đòi hỏi tính sáng tạo và sự nhanh nhạy.
Thực tế, dù không được chẩn đoán và chữa trị, bạn vẫn có thể vượt qua tâm bão ADHD an toàn. Tuy nhiên, hầu hết luôn phải đối mặt với khủng hoảng nhất định trong thời điểm nào đó của cuộc sống, chẳng hạn như chuyển công tác hay ly hôn. Thông thường, sức chịu đựng của phái yếu trước những tác động của hội chứng ADHD cao hơn hẳn phái mạnh. Đàn ông thường “bó tay” trước tình trạng tự ti, trầm cảm hay lo lắng thái quá của bản thân. Nói đúng hơn, họ hay tưởng nhầm các dấu hiệu ADHD với một hội chứng khác mang tên OCD, hay rối loạn ám ảnh cưỡng chế, nghĩa là lo âu thái quá.
Mọi việc bắt đầu phức tạp hơn khi một người bị chẩn đoán nhầm và dùng thuốc lệch “đường ray”. Thay vì dùng đúng thuốc trị liệu ADHD, thường được ví như thuốc nâng cao nhận thức, một số cô nàng lại tự tham khảo ý kiến của bác sĩ Google. Hơn nữa, không phải bác sĩ luôn chẩn đoán đúng những dấu hiệu ADHD ở phụ nữ, vì vậy chuyện “nhầm nhọt sang trồng trọt” rất dễ xảy ra.
Những lưu ý về bệnh tăng động giảm chú ý cho nàng
Dù mắc hay không mắc hội chứng ADHD, có thể bạn vẫn thường xuyên thiếu tập trung và cảm thấy khó khăn để chú ý. Vài mẹo trong phương pháp trị liệu ADHD sau rất đáng để bạn học lỏm.
Nạp năng lượng
Bổ sung thực phẩm tốt cho não như các loại hạt, đậu, trứng, thịt nạc. Protein đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền móng vững chãi cho tòa tháp chất hóa học của não bộ. Tránh nạp nhiều tinh bột, nguyên nhân góp phần gây khó tập trung.
Chia nhỏ công việc
Với những công việc khó nhằn và phức tạp, bạn nên ưu tiên việc làm trước, làm sau để đảm bảo tiến độ. Đừng vì áp lực mà phân tâm, thay vào đó giải quyết từng bước.
Bài tập chú ý
Nếu tâm hồn lơ lửng trong buổi họp, và mọi thông tin sau đó đều không cánh mà bay, bạn nên thủ sẵn sổ ghi chép để lưu lại những điểm quan trọng. Nếu không, cố gắng đừng rời mắt khỏi người chủ trì cuộc họp và quan sát mọi cử động khuôn mặt họ, đặc biệt là khuôn miệng. Nhờ vào yếu tố nghe và nhìn, bạn sẽ dễ dàng tập trung hơn.
Bớt công nghệ
Các thiết bị công nghệ góp phần không nhỏ làm bạn phân tâm. Khi đang làm việc, chỉ cần một giây lơ là ngó sang tin nhắn hay Facebook cũng đủ để bạn cảm giác “đời bỗng vui rồi bỗng quên”. Thay vì vậy, tối thiểu hóa thời gian dùng công nghệ, chỉ cho phép bản thân giải lao 1 lần vào buổi sáng, 1 lần vào buổi chiều. Tổng cộng là 2, không hơn không kém.
Bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý đang tấn công phụ nữ
Khi bạn đã thoát khỏi bệnh năng động giảm chú ý
Thử kiểm tra lại xem có phải bạn đang có ít nhất một dấu hiệu của hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý không nhé.
Trả lời thành thật nào, bạn có thể làm việc cả ngày trơn tru mà không nhắn tin, gọi điện, lướt Facebook, đọc báo mạng hay làm ti tỉ những việc nho nhỏ khác hay không?
– Câu trả lời là có phải không?
Bạn nên yêu cầu giúp đỡ từ các chuyên gia và bác sĩ nếu không thể tập trung làm việc do tác động từ 3 vấn đề nổi cộm sau: Hôn nhân, công việc và các mối quan hệ xã hội, đặc biệt với sếp và bạn bè. Nói một cách khác, bạn nên cân nhắc việc trị liệu tâm lý hoặc thuốc men nếu chịu không nổi áp lực từ 3 vấn đề gây bệnh tiềm ẩn trên.
Đáng buồn là chẳng có máy chụp X-quang hay siêu âm nào có thể giúp bạn nhanh chóng phát hiện bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ phân tích tình trạng bệnh dựa trên mối tương quan giữa sức khỏe và tinh thần. Vấn đề đặt ra ở đây, không như ở trẻ em, dấu hiệu bệnh ở người lớn, đặc biệt là phụ nữ thường bị giấu đi một cách bí mật và âm thầm. Do đó nếu có vấn đề, bạn tuyệt đối không nên giấu.
Phương pháp trị liệu hiệu quả nhất cho hội chứng ADHD là thuốc. Ritalin, thuốc tăng cường các chất hóa học dopamine và norepinephrine trong não, là cứu tinh cho những ai mắc hội chứng này. Khi dùng thuốc, bạn sẽ đối mặt với một số tác dụng phụ như mất ngủ, giảm sự ngon miệng, tâm trạng thất thường hoặc có vấn đề về tim mạch. Nghiêm trọng hơn, nó có thể gây nghiện hoặc lạm dụng thuốc.
Vì vậy, không nên chỉ dựa vào công dụng của thuốc để giải quyết vấn đề. “Thay đổi môi trường sống, chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh cũng là lời giải quan trọng cho bài toán trị liệu ADHD. Thực tế, có nhiều người khỏi bệnh không nhờ vào thuốc mà nhờ vào một vài thay đổi nhỏ trong lối sống nhưng hiệu quả cực kỳ khổng lồ này”, chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Tâm cho biết. Kết hợp thuốc men và điều trị tâm lý, bạn sẽ nhanh chóng vượt qua cơn bão dễ dàng.
Nếu nghi ngờ bản thân cũng xuất hiện một trong những dấu hiệu của ADHD, và ngay lập tức muốn tìm kiếm sự giúp đỡ, đừng quá vội vã. Trước hết, bạn cần trả lời 2 câu hỏi: “Mình không thể giải quyết một việc lẽ ra có thể?”, “Cuộc sống và công việc sẽ tốt hơn rất nhiều nếu mình tập trung hơn và biết sắp xếp công việc?”. Nếu hai câu trả lời đều đúng 100%, bạn nên đặt lịch hẹn với bác sĩ chuyên môn càng sớm càng tốt.
Khi chàng là “bệnh nhân năng động”
Người yêu mắc hội chứng ADHD vừa hấp dẫn bởi bản năng tự nhiên, cởi mở, lại vừa kém lôi cuốn vì tính hay quên, đãng trí. Nghiên cứu cho thấy người bị rối loạn tăng động giảm chú ý thường có mối quan hệ tình cảm không suôn sẻ. Tuy nhiên, anh ấy không có tội khi bị ADHD, vì vậy bạn có thể bỏ túi vài mẹo sau để giữ lửa yêu đương.
Sửa lại chút quan điểm cá nhân của bạn là chìa khóa đầu tiên cho mối quan hệ với anh chàng ADHD. Càm ràm, trách móc chuyện anh ấy quên giờ hẹn lần thứ n, về nhà trễ lần thứ n+ chỉ làm chàng có cảm giác bạn đang tìm cách kiểm soát mọi việc. Nên nhớ anh ấy đang cần giúp đỡ, chứng ADHD đưa đẩy chàng như vậy chứ hoàn toàn không phải do cố ý.
Tìm thời điểm thích hợp để tâm sự. Anh ấy rất khó tập trung vào một việc, vì vậy không nên nói chuyện lúc đang bật nhạc, tivi. Nhìn vào mắt nhau để bày tỏ, chàng sẽ tập trung và hiểu vấn đề nhanh hơn.
Đừng để những việc vặt ảnh hưởng đến mối quan hệ của cả hai. Đôi khi anh ấy quên rửa chén, làm việc xong quên dọn giấy tờ, bạn nên thông cảm và làm giúp chàng, xem những việc này như nguồn vui của cô bạn gái đảm đang.
Dĩ nhiên, bạn nên chọn thời điểm yên tĩnh và thích hợp để nghiêm túc thảo luận với anh ấy về một số nguyên tắc.
Theo Sống Khoẻ Today