Thi thoảng, mình vẫn thấy thường thấy người ta dùng hai chữ “thanh xuân” nói về chuyện này chuyện kia, chuyện gia đình, chuyện yêu đương… Nhưng, đại đa phần chúng ta còn được sống với “thanh xuân”, làm bất cứ điều gì chúng ta thích làm hoặc muốn làm. Còn có những lớp người “thanh xuân” của họ chỉ là hai chữ Tổ Quốc và cũng với rất nhiều người, không hề được trải qua thanh xuân một cách trọn vẹn.

Họ dùng “thanh xuân” của họ để chúng ta có được “thanh xuân”... Có một đoạn thơ rất hay của Thanh Thảo:

Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình

(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)

Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?

Có một câu nói đầy xúc động trong Mùi Cỏ Cháy: "Mùa hè năm ấy hy sinh nhiều quá, toàn là lính trẻ". Trong trường Bách Khoa, có Tượng đài Sinh viên lên đường bảo vệ Tổ quốc nhằm tri ân lớp sinh viên lên đường vào mùa hè 1972...

Trên dãy Trường Sơn có một ngôi đền gọi là Đền Vọng, nơi này dùng để thờ tự cho hương hồn của hơn 13 ngàn người lính, thanh niên xung phong, dân quân đã hy sinh ở Trường Sơn trong chiến dịch 6000 ngày trên tuyến đường Hồ Chí Minh mà không thể tìm được thi hài. Lý do mà không thể tìm được có thể do thịt xương đã hòa tan vào với đất, có thể bị chôn vùi ở nơi đâu, bị lũ quét cuốn trôi đi, bị thú rừng đào bới …. Linh hồn của những chiến sĩ luôn cần được sưởi ấm. Sự hy sinh nào cũng là máu xương!

Mình có một người bạn vừa đi viếng Nghĩa trang Quốc gia Đường 9 cùng với gia đình, khi bạn ấy tìm đến khu mộ của tỉnh Hải Dương thì thấy trên bia mộ của một chiến sĩ binh nhất thuộc sư đoàn 308, có ghi năm sinh là 1955 và hy sinh vào năm 1972, tức là chiến sĩ ấy hy sinh khi chỉ vừa mới 17. Một độ tuổi còn quá trẻ, quá nhiều hoài bão, quá nhiều khát khao… Một độ tuổi 17 mà với thế hệ hiện nay, nhiều khi còn chưa vững bước được trên cuộc đời mà những con người ấy đã phải gánh vác trên vai sự sinh tồn, tính an nguy của một quốc gia, một dân tộc.

Có một câu chuyện mà mình nghe được rằng, khi một bà mẹ Việt Nam anh hùng nhận được tiền trợ cấp, bà mẹ “trách” nhẹ rằng: “Tiên sư, nó chết rồi mà vẫn nuôi mẹ”. Chàng trai ấy ra đi vào năm 18 tuổi và hy sinh ở mặt trận Trị Thiên sau đó một năm. Một bà mẹ khác khóc rơi nước mắt: “Con đi thì tôi dễ mất con, giữ con lại thì mất nước”... Thanh xuân của những người mẹ, người vợ, người con khi đợi chồng, đợi cha đầy mòm mỏi và ám ảnh, luôn phải trong tình trạng xác định “đi là sẽ hy sinh”. Và có những người mất cả cuộc đời cũng chẳng thể đón được người thân trở về, dù chỉ là một nhánh xương khô hoặc một nắm tro cốt…

Mình nhớ hồi bé khi đi qua nghĩa trang liệt sĩ, có một bà dọa mình và đám bạn rằng: “Vào đó ma bắt đi đấy”. Sau này lớn hơn vào tuổi, học được lịch sử của dân tộc và hiểu những lời dạy của ông bà cha mẹ, mình nghĩ rằng, những người đã nằm xuống đều là những anh hùng, họ đã hy sinh cho chúng ta thì sẽ không bao giờ bắt hay muốn làm hại chúng ta… Ngược lại, họ luôn sống mãi và che chở cho chúng ta...

Lịch sử thì vẫn trôi qua từng giây từng phút, cuộc sống vẫn phải tiếp diễn cho dù điều gì đã đang hoặc sẽ diễn ra. Mình biết rằng, những con người ấy đã có một thanh xuân rất đẹp...