Với mỗi tác phẩm, nhan đề là một biểu tượng mang ý nghĩa hàm ẩn sâu sắc. Đối với Nguyễn Minh Châu – “người mở đường tinh anh và đầy tài năng” cũng vậy, điều này được thể hiện rõ nét qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” (1983).

Chiếc thuyền là hình ảnh thực trong câu chuyện. Khi được chiêm ngưỡng từ xa, nó là hình ảnh tuyệt đẹp, là đối tượng của nghệ thuật. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đến vùng ven biển miền Trung nơi anh đã từng chiến đấu để chụp một tấm ảnh cho bìa lịch năm sau. Anh đã phát hiện và chụp được “một cảnh đẹp trời cho”. Đó là một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương, đẹp như tranh vẽ. “Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa pha đôi chút màu hồng hồng của mặt trời chiếu vào”. Đúng là một bức hoạ kì diệu của thiên nhiên, khiến Phùng như thăng hoa trong hạnh phúc của sự sáng tạo nghệ thuật.
Khi chiếc thuyền được quan sát trong một cự li gần, đó là không gian sinh tồn của gia đình người đàn bà hàng chài. Anh khám phá từ đó những sự thật của đời sống: nghèo đói, lam lũ, bạo lực gia đình hoành hành. Hoá ra đằng sau cái hình ảnh chiếc thuyền thơ mộng ấy là những con người khốn khổ, bế tắc trước sự đòi nghèo, lạc hậu, dốt nát, là bạo lực gia đình tàn khốc có nguy cơ hủy diệt những giá trị đích thực của con người. Những cảnh tượng, những thân phận đó, nếu chỉ nhìn từ xa, ở ngoài xa thì sẽ không thể nào thấy được. 
Chiếc thuyền không chỉ là hình ảnh thực mà còn là hình ảnh ẩn dụ. Vẻ đẹp của con thuyền ngoài xa đó đã được ông kính nghệ thuật của Phùng ghi nhận. Nó trở thành bức ảnh nghệ thuật mà tuổi thọ lớn hơn rất nhiều so với một cuốn lịch năm. Chiếc thuyền ngoài xa trở thành hình ảnh ẩn dụ cho cái đẹp của nghệ thuật vĩnh cửu. Mặt khác, hình ảnh chiếc thuyền nhỏ nhoi vẫn đang dập dềnh trong gió, cô đơn trên biển cả, lênh đênh trong bão táp là ẩn dụ cho hiện thực cuộc đời, ẩn dụ cho kiếp người lam lũ đói nghèo.
Nhan đề còn ẩn chứa biểu tượng về cái nhìn nghệ thuật của người nghệ sĩ. Khi con thuyền là đối tượng của nghệ thuật thì có thể được chiếm lĩnh từ xa, ở một khoảng cách đủ để tạo nên vẻ đẹp huyền ảo. Nhưng ngược lại, sụ thực cuộc đời cần phải được chiếm lĩnh ở cự li gần. Đừng vì nghệ thuật thuần tuý mà bỏ quên cuộc đời, bởi lẽ nghệ thuật chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc đời. Người nghệ sĩ cần có cái nhìn đa chiều, toàn diện để phát hiện bản chất sự thật và góp phần cải tạo cuộc sống. Xa và gần, bên ngoài và thẳm sâu.. đó cũng là cách nhìn, cách tiếp cận của người nghệ sĩ nói chung đối với hiện thực, con người, cuộc sống và nghệ thuật. Đó cũng là cái nhìn mới mẻ về hiện thực và quan niêm về sứ mệnh của VH thời kì sau 1975.
Nhan đề đã thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm, kết tinh trong đó bao trăn trở, khắc khoải lo âu cho số phận nhân dân, đất nước của “người mở đường tinh anh và tài năng” - Nguyễn Minh Châu.



Nguồn: facebook.com.vn(hội những người học khối D1)