Tuyến nước bọt là một trong những tuyến ngoại tiết quan trọng tham gia vào quá trình tiêu hoá thức ăn trong hệ tiêu hoá của cơ thể. Tuyến nước bọt tiết ra nước bọt có chứa chất nhờn, chất dịch và các loại enzim đặc hiệu nhằm hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Vậy, trong nước bọt có chứa loại enzim nào?

Trong hệ tiêu hoá, enzim tiêu hoá được tiết ra bởi các tuyến ngoại tiết như tuyến nước bọt, tuyến dạ dày, tuyến tụy hay tuyến bài tiết trong ruột non. Mỗi tuyến sẽ tiết ra những loại enzim với chức năng khác nhau. Dưới đây, Nhà Thuốc Long Châu sẽ giải đáp vấn đề trong nước bọt có chứa loại enzim nào. Hãy cùng đón đọc nhé!

Trong nước bọt có chứa loại enzim nào?

Nước bọt là gì? 

Nước bọt hay còn gọi là nước dãi là một hỗn hợp bao gồm chất nhầy, chất dịch và enzim. Nước bọt có tác dụng giúp môi, lưỡi và khoang miệng luôn ẩm ướt, không bị khô, hỗ trợ hệ tiêu hóa trong quá trình chuyển hoá và hấp thụ thức ăn.

Nước bọt được tiết ra từ các tuyến nước bọt nằm ở xung quanh khoang miệng. Tùy thuộc vào nhiều yếu tố (hoá học, cơ học, tâm lý hay thần kinh) mà lượng hay độ nhớt của nước bọt có sự khác nhau. Trung bình mỗi ngày tuyến nước bọt ở người tiết ra khoảng 150ml - 1300ml nước bọt.

Vị trí của tuyến nước bọt

Hệ thống tuyến nước bọt ở người nằm rải rác khắp niêm mạc của khoang miệng, bao gồm rất nhiều tuyến lớn nhỏ khác nhau. Tuy nhiên, tuyến nước bọt gồm 3 đôi tuyến lớn chính: 

• Tuyến nước bọt mang tai: Đây là tuyến có kích thước lớn nhất trong các tuyến nước bọt. Vị trí của tuyến này nằm ở góc hàm và kéo dài lên ngang xương má ngày phía trước tai. Nước bọt tại đây được tiết ra thông qua ống Stenon rồi đổ vào khoảng miệng, hỗ trợ việc nhai - nuốt và bắt đầu quá trình tiêu hoá thức ăn. Tuy đây là tuyến nước bọt lớn nhất trong hệ thống nhưng chỉ tiết khoảng ¼ trên tổng thể tích nước bọt tiết ra hàng ngày.

• Tuyến nước bọt dưới hàm: Đây là tuyến lớn thứ 2 trong hệ thống tuyến nước bọt. Vị trí tuyến nước bọt dưới hàm nằm ở dưới quai hàm bên dưới các răng hàm dưới. Tuyến nước bọt dưới hàm tiết ra khoảng 60 - 70% trên tổng lượng nước bọt khi không bị kích thích. Trong trường hợp bị kích thích, thể tích nước bọt tiết ra tại tuyến này bị giảm xuống và làm gia tăng khả năng tiết nước bọt của tuyến nước bọt mang tai lên khoảng 50%.

• Tuyến nước bọt dưới lưỡi: Đây là tuyến nước bọt hỗn hợp, bao gồm rất nhiều tuyến nhỏ nằm dưới lưỡi trên sàn miệng trong khoang miệng. 

Tuyến nước bọt nằm ở xung quanh khoang miệng

Chức năng của tuyến nước bọt 

Hệ thống tuyến nước bọt trong cơ thể người tiết ra một lượng nước bọt tham gia vào nhiều quá trình và đóng vai trò quan trọng trong như:

• Vai trò tiêu hóa thức ăn: Nước bọt được tiết ra trong quá trình nhai thức ăn giúp làm ẩm ướt thức ăn đặc biệt là thức ăn khô. Bên cạnh đó, chất nhầy trong nước bọt khi được trộn lẫn với thức ăn còn có tác dụng bôi trơn giúp cho việc nuốt thức ăn xuống họng - thực quản dễ dàng hơn.

• Vai trò bảo vệ: Nước bọt có tác dụng làm trung hòa độ acid, tạo pH kiềm, cuốn trôi vi khuẩn và có các chất diệt khuẩn, kháng khuẩn để giữ chất ngà cho răng, đồng thời hỗ trợ tái khoáng men răng, giảm nguy cơ viêm lợi, viêm họng, sâu răng… Hơn nữa, nước bọt còn có vai trò cầm máu nhất định tại những tổn thương trong khoang miệng. Mặt khác, nước bọt được tiết ra từ tuyến nước bọt mang tai còn có tác dụng ức chế hoạt tính của virus quai bị và làm giảm nguy cơ mắc bệnh quai bị ở người. 

• Vai trò bài tiết: Chất nhầy được tiết ra trong nước bọt giúp cho khoang miệng luôn mềm mại, ẩm ướt tránh bị khô rát và ngăn cản sự phát triển của một số vi khuẩn. 

Trong nước bọt có chứa loại enzim nào?

Enzim là tên gọi chung cho các chất xúc tác sinh học có thành phần cơ bản là protein, được tạo thành trong các tế bào sinh vật. Enzim tham gia vào tất cả các hoạt động thiết yếu để duy trì sự sống như tổng hợp, phân giải, vận chuyển các chất, đào thải, thải độc, cung cấp năng lượng… Trong cơ thể người có nhiều loại enzim khác nhau (hơn 5000 loại enzim) là bởi mỗi enzim chỉ đảm nhiệm một hoạt động và chức năng duy nhất. 

Trong cơ thể người, mỗi bộ phận tiết ra một hay nhiều loại enzim khác nhau với những vai trò đặc hiệu của từng loại. Đặc biệt trong hệ tiêu hoá, nhiều loại enzim được tiết ra từ các cơ quan riêng biệt nhằm hỗ trợ và thúc đẩy quá trình tiêu hóa như enzim protease giúp tiêu hóa protein, enzim lipase giúp tiêu hóa chất béo hay enzim cellulase giúp thủy phân cellulose (chất xơ)... Vậy, trong nước bọt có chứa loại enzim nào? Các enzim này có tác dụng thế nào cho hệ tiêu hóa? 

Trong nước bọt có chứa enzim Amilaza (hay còn gọi là enzim Ptyalin) với những đặc tính sau:

• Vai trò và tính chất của enzim amilaza trong nước bọt: Enzim Amilaza trong nước bọt đóng vai trò là chất xúc tác thúc đẩy phản ứng nhanh hơn nhiều lần trong quá trình thủy phân tinh bột trong thức ăn và tạo thành đường Maltose, Glucose. Điều này giúp cho quá trình tiêu hóa và hấp thu tinh bột ở ruột non được diễn ra dễ dàng hơn. Đồng thời, khi tinh bột được phân hủy thành đường sẽ kích thích vị giác và tạo cảm giác ngọt, ngon miệng hơn khi ăn. Mặt khác, chính vì tạo vị giác ngọt sẽ giúp pha loãng các vị chua, cay, mặn hay đắng làm các món ăn dễ ăn hơn, đẩy nhanh quá trình tiêu hóa.

• Điều kiện hoạt động của enzim Amilaza: Enzim trong nước bọt hoạt động tốt trong điều kiện pH = 7,2 và nhiệt độ T = 37 độ C.

Trong nước bọt có chứa enzim Amilaza giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa

Enzim Amilaza được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như: 

• Ứng dụng trong công nghiệp sản xuất bánh mì: Làm cho bánh nở hơn, mềm hơn và thơm ngon hơn.

• Trong sản xuất rượu bia (tham gia vào giai đoạn tinh bột hóa): Amilaza là chất xúc tác, làm tăng nhanh phản ứng trong quá trình tinh bột hóa thành đường Maltose và Glucose dùng làm cơ chất cho quá trình lên men. Đồng thời, ứng dụng trong sản xuất cơm rượu, làm thức ăn cho động vật, gia súc và gia cầm để sung chất dinh dưỡng.

• Ứng dụng trong sản xuất tương, đường Glucose, mật hay mạch nha.

• Enzim Amilaza được dùng để tẩy lớp bột hồ trên bề mặt vải, giúp vải mềm mịn, dễ tẩy trắng và dễ bắt màu trong quá trình nhuộm vải trong ngành may mặc.

• Ứng dụng trong ngành công nghiệp dược phẩm.