I. Danh pháp là gì?
I. Danh pháp hợp chất hữu cơ
1. Tên thông thường: thường đặt theo nguồn gốc tìm ra chúng đôi khi có phần đuôi để chỉ rõ hợp chất loại nào.
2. Tên hệ thống theo danh pháp IUPAC
a) Tên gốc – chức: gồm Tên phần gốc_Tên phần định chức.
VD: C2H5 – Cl: Etyl clorua; C2H5 – O – CH3: Etyl metyl ete
Iso và neo viết liền, sec- và tert- có dấu gạch nối "-"
b) Tên thay thế: Tên thay thế được viết liền, không viết cách như tên gốc chức, phân làm ba phần như sau: Tên phần thế (có thể không có) + Tên mạch cacbon chính+(bắt buộc phải có) + Tên phần định chức (bắt buộc phải có)
VD: H3C – CH3: et+an (etan); C2H5 – Cl: clo+et+an (cloetan);
CH3 – CH=CH – CH3: but-2-en; CH3 – CH(OH) – CH = CH2: but-3-en-2-ol
Chú ý: Thứ tự ưu tiên trong mạch như sau:
-COOH > -CHO > -OH > -NH2 > -C=C > -C≡CH > nhóm thế
VD: OHC-CHO: etanđial; HC≡C-CH2-CH2-C(CH=CH2)=CH-CHO: 3-vinylhept-2-en-6-inal
OHC-C≡C-CH2-CH2-C(CH=CH2)=CH-CHO: 3-vinyloct-2-en-6-inđial
3. Tên số đếm và tên mạch cacbon chính:
|
SỐ ĐẾM
|
MẠCH CACBON CHÍNH
|
|
1
|
Mono
|
Met
|
|
2
|
Đi
|
Et
|
|
3
|
Tri
|
Prop
|
|
4
|
Tetra
|
But
|
|
5
|
Penta
|
Pent
|
|
6
|
Hexa
|
Hex
|
|
7
|
Hepta
|
Hept
|
|
8
|
Octa
|
Oct
|
|
9
|
Nona
|
Non
|
|
10
|
Đeca
|
Đec
|
Cách nhớ: Mẹ Em Phải Bón Phân Hóa Học Ở Ngoài Đồng
Mình Em Phải Bao Phen Hồi Hộp Ôi Người Đẹp
4. Tên một số gốc (nhóm) hiđrocacbon thường gặp
a) Gốc (nhóm) no ankyl: (từ ankan bớt đi 1H ta được nhóm ankyl)
CH3-: metyl; CH3-CH2-: etyl; CH3-CH2-CH2-: propyl; CH3-CH(CH3)-: isopropyl; CH3[CH2]2CH2-: butyl; CH3-CH(CH3)-CH2-: isobutyl; CH3-CH2-CH(CH3)-: sec-butyl
(CH3)3C-: tert-butyl; CH3-CH(CH3)-CH2-CH2-: isoamyl
b) Gốc (nhóm) không no: CH2=CH-: vinyl; CH2=CH-CH2-: anlyl
c) Gốc (nhóm) thơm: C6H5-: phenyl; C6H5-CH2-: benzyl
d) Gốc (nhóm) anđehit-xeton: -CHO: fomyl; -CH2-CHO: fomyl metyl; CH3-CO-: axetyl; C6H5CO-: benzoyl
II. Danh pháp các loại hợp chất hữu cơ
1. ANKAN: CnH2n+2
a) Ankan không phân nhánh
|
ANKAN: CnH2n+2
|
GỐC ANKYL: -CnH2n+1
|
|
Công thức
|
Tên (Theo IUPAC)
|
Công thức
|
Tên
|
|
CH4
|
Metan
|
CH3-
|
Metyl
|
|
CH3CH3
|
Etan
|
CH3CH2-
|
Etyl
|
|
CH3CH2CH3
|
Propan
|
CH3CH2CH2-
|
Propyl
|
|
CH3[CH2]2CH3
|
Butan
|
CH3[CH2]2CH2-
|
Butyl
|
|
CH3[CH2]3CH3
|
Pentan
|
CH3[CH2]3CH2-
|
Pentyl
|
|
CH3[CH2]4CH3
|
Hexan
|
CH3[CH2]4CH2-
|
Hexyl
|
|
CH3[CH2]5CH3
|
Heptan
|
CH3[CH2]5CH2-
|
Heptyl
|
|
CH3[CH2]6CH3
|
Octan
|
CH3[CH2]6CH2-
|
Octyl
|
|
CH3[CH2]7CH3
|
Nonan
|
CH3[CH2]7CH2-
|
Nonyl
|
|
CH3[CH2]8CH3
|
Đecan
|
CH3[CH2]8CH2-
|
Đecyl
|
b) Ankan phân nhánh: Số chỉ vị trí-Tên nhánh+Tên mạch chính+an
* Mạch chính là mạch dài nhất, có nhiều nhánh nhất. Đánh số các nguyên tử cacbon thuộc mạch chính bắt đầu từ phía phân nhánh sớm hơn.
* Gọi tên mạch nhánh (tên nhóm ankyl) theo thứ tự vần chữ cái. Số chỉ vị trí nhánh nào đặt ngay trước gạch nối với tên nhánh đó.
a: 5 4 3 2 1
CH3 – CH2 – CH – CH – CH3
b: 5’ 4’ 3’ | |
2’CH2 CH3
|
1’CH3
3-etyl-2-metylpentan
Chọn mạch chính:
Mạch (a): 5C, 2 nhánh } Đúng
Mạch (b): 5C, 1 nhánh } Sai
Đánh số mạch chính:
Số 1 từ đầu bên phải vì đầu phải phân nhánh sớm hơn đầu trái
Gọi tên nhánh theo vần chữ cái (VD nhánh Etyl trước nhánh Metyl) sau đó đến tên mạch C chính rồi đến đuôi an.
Vndoc.com