Đầu tư không khó – [Phần 2] Cẩn thận khi “đầu tư” trở thành “đầu cơ”

Qua bài viết đầu tiên trong Seri bài “Đầu tư không khó” – [Phần 1] Bạn hiểu gì về khái niệm “đầu tư”?, chắc hẳn các bạn đã nắm được 1 số nội dung cơ bản về các cách đầu tư thường thấy hiện nay. Tuy nhiên mặt trái của các phương pháp này là gì? Hãy cùng AFA đến với [Phần 2] Cẩn thận khi “đầu tư” trở thành “đầu cơ”

Ngoài 4 cách đầu tư đã được nhắc đến trong [Phần 1] Bạn hiểu gì về khái niệm “đầu tư”?, từ “đầu tư” còn được dùng trong những trường hợp sau:

1. Đầu tư lướt sóng: mua những cổ phiếu hay nhà đất có cơ hội lên giá trong thời gian ngắn, rồi bán ra ngay khi giá lên

2. Đầu tư ngoại tệ: mua một loại ngoại tệ có cơ hội lên giá trong thời gian ngắn, rồi bán ra ngay khi giá lên; hoặc ngược lại bán ngoại tệ khi thấy có cơ hội giá giảm, rồi mua lại ngay khi giá giảm

3. Đầu tư giao dịch hàng hoá: mua vàng hay bạc khi nó có cơ hội lên giá trong thời gian ngắn, rồi bán ra ngay khi giá lên; hoặc ngược lại bán vàng hay bạc khi thấy có cơ hội giá giảm, rồi mua lại ngay khi giá giảm

Thực ra ba trường hợp trên là những hoạt động đầu cơ chứ không phải đầu tư. Đầu cơ là kiếm lời nhanh chóng nhờ lợi dụng sự biến động của thị trường.

Cái hại của đầu cơ là nó thường được dùng kèm với đòn bẩy để tăng lợi nhuận. Ví dụ: một người đầu cơ vàng có vốn 50 triệu đồng được sàn giao dịch cho vay thêm thành 5000 triệu đồng để mua 100 cây vàng với hy vọng vài giờ sau hay vài ngày sau vàng lên giá 1% để bán đi thu về 5050 triệu đồng, lời 50 triệu đồng từ số vốn thật 50 triệu đồng sau một thời gian rất ngắn. Nhưng nếu vàng không lên giá mà giảm giá 1% thì sàn giao dịch sẽ bán ngay 100 cây vàng để thu hồi khoản cho vay 4950 triệu đồng, người đầu cơ mất vốn.
Ở Việt Nam có nhiều người tham gia đầu cơ trên các sàn giao dịch ngoại hối hay vàng ở nước ngoài qua Internet. Để giảm bớt rủi ro, họ không dùng đòn bẩy quá mạnh, nhưng như vậy thì lợi nhuận cũng không cao. Dù sao cũng chỉ tốn công một lần, tại sao không giao dịch với lượng nhiều hơn nữa. Thế là họ nhận uỷ thác, nghĩa là vay tiền người khác để đầu cơ, với hứa hẹn trả lãi cao gấp mấy lần lãi suất huy động vốn của ngân hàng. Nhiều người không biết được việc đầu cơ này rủi ro như thế nào, đã đưa tiền cho người đầu cơ, nhận lãi hàng tháng vài phần trăm, đến một ngày nào đó không liên lạc được với người nhận uỷ thác nữa thì mới vỡ lẽ ra. Cũng có người biết rằng việc này là rủi ro nhưng vẫn đưa tiền cho vay với hy vọng rủi ro không xảy ra với mình. Việc đoán trước sự tăng giá hay giảm giá của ngoại tệ và vàng rất khó, không ai có thể đoán đúng mãi, chỉ một lần đoán sai cũng đủ làm mất sạch vốn.
Lại có những tổ chức làm đại lý cho các sàn giao dịch ở nước ngoài để mời những người đầu cơ trong nước tham gia, tổ chức đó sẽ được thu phí cho mỗi lần mua bán của người đầu cơ.
Đầu cơ vàng và ngoại tệ chỉ là một kiểu cá cược: một số người đoán rằng giá sẽ tăng, một số người đoán ngược lại, ai đoán trúng sẽ được tiền. Hoạt động đó chẳng giúp gì cho nền kinh tế cả. Trong hoạt động đầu cơ, luôn luôn có người thắng và người thua, còn hoạt động đầu tư thì có cơ hội thắng cho tất cả mọi người.

Cũng là đầu cơ vàng và ngoại tệ nhưng các ngân hàng lớn như ANZ, HSBC, Sacombank có cách làm khác, rất thận trọng, gọi là đầu tư có cấu trúc: khi ký hợp đồng và nhận tiền từ khách hàng, ngân hàng chỉ lấy ít hơn x% số tiền đó đem giao dịch vàng hay ngoại tệ, phần còn lại đem cho vay với lãi suất khoảng x%/năm. Như vậy sau một năm thì phần cho vay đã thu hồi lại được bằng số vốn ban đầu, còn phần đem kinh doanh lỡ có mất sạch thì cũng không ảnh hưởng đến vốn của khách hàng. Các ngân hàng lớn chuyên hoạt động tài chính mà còn phải thận trọng như vậy thì làm sao tin được độ tin cậy của mức lời vài % mỗi tháng của những cá nhân, doanh nghiệp nhỏ.

Đầu cơ cổ phiếu ở Việt Nam thì không được cho vay ngay một số tiền lớn như đầu cơ ngoại hối và vàng đã ghi ở trên, nhưng người đầu cơ có cách vay tiền khác. Vài năm trước, người đầu cơ vay tiền từ ngân hàng có thế chấp bằng chính số cổ phiếu đang có.
Ví dụ anh A có 100 triệu đồng, A đem tiền mua cổ phiếu hết, A đoán rằng cổ phiếu này sẽ lên giá trong một thời gian ngắn và lên nhiều hơn lãi vay ngân hàng, A đem số cổ phiếu đó thế chấp ở ngân hàng để lấy ra 80 triệu, rồi lại đem 80 triệu mua cổ phiếu, rồi đem cổ phiếu thế chấp, cứ như vậy thì A đứng tên sở hữu khá nhiều cổ phiếu đồng thời cũng nợ ngân hàng khá nhiều tiền.
Nếu giá cổ phiếu đó lên đúng như A đoán thì A bán đi lấy tiền trả nợ xong còn dư tiền lời, lời nhiều hơn là chỉ mua bán với 100 triệu đồng.
Nếu giá cổ phiếu xuống, giá trị cổ phiếu thế chấp không còn đủ an toàn cho số tiền A nợ, các ngân hàng sẽ đòi A trả bớt nợ, nhưng A đâu còn tiền để trả, buộc các ngân hàng phải đem bán bớt cổ phiếu của A để lấy tiền giảm nợ, hàng loạt các ngân hàng cùng đem bán một loại cổ phiếu sẽ làm giá của cổ phiếu đó giảm thêm, vậy là ngân hàng phải bán thêm… như một vòng xoáy làm cho số cổ phiếu của A cứ giảm dần và giá cổ phiếu cũng giảm đến mức lỗ vốn nặng.
Có trường hợp còn liều lĩnh đem nhà đi cầm cố để vay nặng lãi, khi cổ phiếu xuống giá không thể bán (dù bán lỗ cũng không ai mua) sẽ có đám tới lấy nhà xiết nợ.
Nếu không dùng đòn bẩy thì đầu tư cổ phiếu đúng cách không bao giờ mất vốn, đôi lúc giá cổ phiếu có giảm rồi sẽ lên lại, về dài hạn sẽ lời.

Những trường hợp khi đầu cơ cổ phiếu nên nắm được những kĩ thuật đọc báo cáo tài chính và trang bị những kiến thức cơ bản về những gian lận BCTC để tránh rủi ro lớn. Một số bài học như cổ phiếu TTF tụt dốc không phanh trong năm 2016 chính là những ví dụ vô cùng rõ ràng khi các nhà đầu tư cổ phiếu thiếu tầm nhìn và có quyết định mua cổ phiếu sai lầm.