Olimpid.com 

KÍ HIỆU HÓA HỌC

(Chemical symbol)

 

Mở đầu

 

Lịch sử Hoá học và Triết học đã cho chúng ta biết là sự phát triển tư tưởng và kiến thức khoa học xảy ra chậm hơn so với sự phát triển tri thức của loài người. Hoá học đã trải qua hàng nghìn năm lịch sử nhưng trong suốt một thời gian dài của thời kì cổ đại và trung đại-thời kì Tiền hoá học thì nó chỉ đạt được mức độ phát triển ở một “thuật, ngành” và được biết đến với cái tên Giả kim thuật (alchemy). Đây là thời kì mông muội của loài người về những nhận biết, cảm giác với tri thức hoá học xung quanh. Dựa trên các văn bản cổ đại người ta đã biết từ thời kì cổ đại con người đã biết đến chín nguyên tố hoá học (vàng, bạc, đồng, chì, thiếc, sắt, thuỷ ngân, lưu huỳnh, cacbon) và đến đầu thế kỉ XVIII thì biết thêm một số nguyên tố mới là photpho, asen, antimon, bitmut và kẽm. Trong thời kì Giả kim thuật đã có hàng loạt những học thuyết duy tâm, chủ quan đã được đề ra và được đa số những nhà giả kim công nhận – chính những sự ngộ nhận về các học thuyết đó đã kìm hãm sự phát triển của Hoá học trong nhiều thế kỉ. Mãi cho đến giữa thế kỉ XVIII thì những học thuyết mới của Antoine Laurent de Lavoisier và Mikhail Vasil'evich Lomonosov với những tư tưởng, cách nhìn nhận mới về Hoá học- đặc biệt là sự hình dung ra khái niệm nguyên tố hoá học ra đời đã đánh dấu một mốc phát triển mới của hoá học-đưa nó lên một tầm cao mới, chính thức trở thành một ngành khoa học thực thụ.

 

 

 

Antoine Laurent de Lavoisier

(26/8/1743 – 8/5/1794)

 

Trải qua hơn một trăm năm nữa, số lượng nguyên tố hoá học được con người biết đến đã là khoảng 60 nguyên tố và sự xuất hiện thiên tài hoá học Dmitri Ivanovich Mendeleev (Nga) với một đóng góp vĩ đại cho Hoá học trong 

việc xây dựng thành công bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học (1869) để sắp xếp các nguyên tố hoá học theo những quy luật nhất định và dự đoán sự tồn tại của những nguyên tố mới đã góp phần giúp Hoá học chuyển giao sang một thời kì mới-thời kì hoá học hiện đại. Tính đến nay, đã khoảng 150 năm kể từ ngày bảng hệ thống tuần hoàn ra đời, mỗi chúng ta đều đã quen với các kí hiệu Hoá học quen thuộc như : Fe, Cu, Ag,… 

 

Nhưng liệu bạn có bao giờ tìm hiểu về nguồn gốc của các kí hiệu mà mình vẫn thấy thường ngày đó không? Liệu trong thời kì Giả kim thuật đã xuất hiện những kí hiệu như bây giờ chưa hay là có một hệ thống kí hiệu nào khác được các nhà giả kim sử dụng mà bạn chưa biết? Nếu vậy hãy cùng tôi thử tìm hiểu một chút về hệ thống kí hiệu nguyên tố Hoá học nhé, cũng có nhiều điều thú vị lắm đấy.

 

1. Kí hiệu trong trong thời kì Giả kim thuật 

 

Trong thời kì Giả kim thuật thì công việc chủ yếu cuả các nhà giả     kim là nghiên cứu phương pháp biến các “kim loại thông thường” như bạc, đồng, chì, thiếc sắt, thuỷ ngân và bạc trở thành “kim loại  hoàn mĩ nhất” (vàng). Để lưu trữ lại đồng thời giữ bí mật các công  trình nghiên cứu của mình với những người ngoại đạo, các nhà giả kim đã sử dụng một hệ thống kí hiệu đặc biệt được thống nhất và  quy ước chung với nhau để chỉ những nhà giả kim mới hiểu được. Có nhiều hệ thống kí hiệu được sử dụng nhưng theo đa số các tài liệu, văn bản cổ để lại thì có một hệ thống được sử dụng rất rộng rãi, và cho đến tận thế kỉ XVIII vẫn được sử dụng khi trong các văn bản, tài liệu về hoá học. Chẳng hạn về các nguyên tố trong tự nhiên thì được kí hiệu và phân nhóm như sau.

 

Bảy Nguyên tố hành tinh (planetary element)

 

Được kí hiệu (quy ước) bởi một trong bảy hành tinh đã biết từ thời cổ. Mặc dù là các nhà giả kim có dùng kí hiệu của riêng bản thân họ nhưng vẫn việc sử dụng theo hệ thống kí tự chung này vẫn là chủ yếu. Đây là bảy kim loại được con người phát hiện vào thời kì cổ đại.

 

 

 

Các nguyên tố trung cổ 

 

Sau này khi có thêm một số nguyên tố mới, người ta lại tiếp tục bổ sung tiếp các kí hiệu nhưng không sử dụng các kí hiệu hành tinh nữa vì không đủ số lượng, mà dựa vào các kí hiệu cũ để tạo nên những kí hiệu mới – rộng hơn. Các nguyên tố đó được kí hiệu như sau.