Theo lệ thì ngày 5/9 hằng năm, tất cả các trường đều tổ chức Lễ khai giảng năm học mới. Ngày ấy, tôi còn học trường làng, mùa hè của chúng tôi luôn đầy ắp niềm vui đúng nghĩa của một mùa hè, những ngày tha thẩn chăn trâu, thả diều, rong ruổi khắp cánh đồng làng vẫn còn mãi trong kí ức. Chúng tôi không phải đến lớp học hè, không có học kỳ thứ ba như các em bây giờ. Bởi thế, ngày 5/9 là ngày đầu tiên thực sự trở lại với sách vở, với thầy cô, với mái trường thân yêu. Lũ chúng tôi háo hức được khoác lên mình chiếc áo trắng mẹ mới may nhưng đã mân mê, thử tới thử lui không biết bao nhiêu lần. Và việc chờ đợi để được gặp lại thầy cô, bạn bè sau ba tháng hè khiến ai cũng mong sao ngày 5/9 đến thật nhanh. Tôi vẫn còn nhớ như in hình ảnh sân trường trong buổi lễ khai giảng ngày ấy, nhớ hai hàng học sinh lớp đầu cấp bẽn lẽn, nép mình sau cô giáo đi vào cổng trường, nhớ ánh mắt em đầy bỡ ngỡ, dáo dác nhìn xung quanh ngôi trường mà mình sắp theo học. Tôi còn nhớ bài diễn văn khai giảng dài lê thê của thầy hiệu trưởng, nhớ cả nhịp vỗ tay theo điệu nhạc truyền thống của trường, chắc chẳng bao giờ quên được. Nhưng kỉ niệm khó phai nhất có lẽ là tiếng trống khai trường, ba hồi trống nhịp nhàng, vang vọng, thúc giục lòng người đến kỳ lạ. Có lẽ không một ai đã từng trải qua thời áo trắng mà không mang theo những âm thanh như tiếng trống báo giờ học, như tiếng trống nhạc Quốc ca hào hùng, tiếng trống hướng dẫn bài thể dục đồng thanh giữa giờ… Nhưng với riêng tôi, không hồi trống nào gợi nhớ sâu sắc như tiếng trống khai giảng năm học mới. Lễ khai trường của chúng tôi qua bao nhiêu năm vẫn còn vẹn nguyên như thế, vẫn háo hức, vẫn đợi chờ, vẫn vui tươi, rộn ràng.

Nhưng với thế hệ học trò ngày hôm nay, khi hỏi ngày 5/9 là ngày gì, hẳn cũng không mấy ai nhớ được và trả lời ngay. Không phải em vô tâm, chỉ là vì ngày khai giảng bây giờ vốn dĩ cũng không còn là một sự kiện đặc biệt, không còn vẹn nguyên ý nghĩa như trước. Ngày nay, dù ở nông thôn hay thành thị, lũ học trò mấy ai được hưởng một mùa hè đúng nghĩa, đâu đâu cũng thấy học kỳ 3, học kỳ văn hóa… thỉnh thoảng còn thấy báo chí đề cập nhiều trường dạy trước chương trình cả một, hai tháng. Người ta coi chuyện đến trường học hè là bình thường, còn việc dạy trước, học trước thì cũng chỉ tốt cho học sinh, nên cứ thế trở thành lệ khó bỏ. Chính vì “hè” vẫn phải đến trường, vẫn học trước chương trình, nên lễ Khai giảng năm học mới dần trở thành sáo rỗng, chỉ là hình thức như buổi lễ đơn thuần. Còn gì háo hức, còn đâu đợi chờ, khi mà buổi lễ đã được tập dượt trước vài lần, còn chút gì lạ lẫm trong mắt các em học sinh đầu cấp khi cả mấy tuần trước đã bắt đầu thời khóa biểu chính thức… Tiếng trống khai trường giờ đây cũng không mang ý nghĩa “khai”, không còn là sự khởi đầu cho năm học mới.

Cũng không thể đổi lỗi cho ai, chỉ vỉ chương trình học mà các em phải gánh trên vai là quá cồng kềnh so với chín tháng học chính khóa. Ấy thế nên để tìm lại được chút gì đáng nhớ, để những kí ức về ngày Khai trường sẽ còn mãi trong tâm trí biết bao thế hệ học trò như xưa, thiết nghĩ phải thay đổi từ những điều mang tầm vóc to lớn hơn, là cả chương trình giáo dục hiện nay. Lại một ngày 5/9 đến, lại một năm học mới bắt đầu, ai và sẽ còn ai vẫn nhớ đến những ngày Khai trường đã qua trong kí ức tuổi học trò…?