Thư viện hoàng gia Constantinople, ngôi đền kiến thức của Ai Cập… là những công trình tri thức nổi tiếng của nhân loại một thời đã bị phá hủy hoàn toàn.
1. Thư viện Alexandria, Ai Cập
Thành phố Alexandria, Ai Cập được xây dựng vào năm 331 trước công nguyên. Alexander đại đế đã xây dựng nơi này sau khi ông chinh phục được Ai Cập. Sau khi ông qua đời, một trong những tướng lĩnh của ông là Ptolemy đã chiếm quyền kiểm soát khu vực này và bắt đầu một vương triều mới kéo dài hàng trăm năm. Dưới triều đại của Ptolemy, cả khu vực Alexandria trở thành thánh địa của học vấn và một thư viện khổng lồ. Công trình được xây dựng để chứa đựng hàng trăm nghìn tài liệu lưu trữ dưới dạng những cuộn giấy.
Hàng người người thời đó tới đây để học tập và giảng day. Tuy nhiên, đến một thời điểm, toàn bộ thư viện đã bị phá hủy và quá trình đó trở thành một bí ẩn lịch sử. Ban đầu, trong suốt thời gian dài người ta tin rằng Julius Caesar đã vô tình đốt cháy thư viện Alexandria khi đang gặp gỡ Cleopatra. Nhưng sau vụ hỏa hoạn đó, nhiều tài liệu của thư viện vẫn còn nguyên vẹn.
Vào thế kỉ IV, lãnh tụ Thiên chúa Theophilus cảm thấy không hài lòng khi một lượng lớn sách vở được cho là “tà giáo” hiện hữu ở thư viện Alexandria nên đã kích động đám đông phá hủy thư viện nhưng chưa thể phá hủy hoàn toàn. Một lần khác, người ta lại tiếp tục phá hủy thư viện. Khi đó, đạo Hồi phát triển và khu vực này bị Caliph Omar chinh phục. Omar đã ra lệnh phá hủy toàn bộ tài liệu tại thư viện Alexandria. Cho đến nay, các nhà sử học vẫn chưa thể thể tìm ra lời giải cuối cùng về nguyên nhân khiến công trình kiến thức cổ xưa này bị phá hủy. Tuy nhiên, tất cả chuyên gia đều đồng ý rằng tất cả kiến thức vĩ đại ở đây đều đã biến mất.
2. Đại học Alabama
Ngày 18/12/1820, giới chức trách bắt đầu lập kế hoạch thành lập “Trường đại học tiểu bang Alabama”. Cuối cùng, ngôi trường này cũng hoàn thành việc xây dựng và mở cửa đón sinh viên vào ngày 18/4/1831 rồi nhanh chóng trở thành một trung tâm lớn trong lĩnh vực đào tạo tri thức. Vào thời điểm diễn ra cuộc nội chiến Mỹ, đây là một trong những nơi có bộ sưu tập sách lớn nhất đất nước.
Năm 1860, lãnh đạo trường Đại học Alabama được chính phủ phê chuẩn chuyển cơ sở này thành trường quân sự, tương tự như West Point. Đây chính là lý do khiến ngôi trường bị phá hủy. Đại học Alabama đã trở thành mục tiêu đánh phá của lực lượng Liên minh trong một vài ngày trước khi lực lượng miền Nam thất thủ. Sau khi đánh chiếm được thư viện, chỉ huy Yankee đề nghị cấp trên của mình giữ nguyên hiện trạng thư viện của ngôi trường này nhưng đội ngũ lãnh đạo yêu cầu cấp dưới phải phá hủy, san bằng mọi thứ. Khi quân đội bắt đầu đốt cháy thư viện thì một người đã chạy vào bên trong và chỉ kịp mang ra một cuốn sách duy nhất trong thư viện, đó là bản dịch tiếng Anh của Kinh Koran. Tác phẩm này được xuất bản tại Philadelphia năm 1853.
3. Thư viện hoàng gia Constantinople thuộc đế chế Byzantine
Vào khoảng năm 493, nửa phía Đông của Đế chế La Mã tiếp tục tồn tại trong khi nửa phía Tây sụp đổ. Ngày nay, chúng ta gọi nửa Đông là đế chế Byzantine nhưng họ luôn coi bản thân mình là người La Mã. Do đó, người dân nơi đây đã lưu trữ và sao chép các tác phẩm vĩ đại của người La Mã và Hy Lạp ở các thành phố của mình. Tại thủ đô, họ đã xây dựng thư viện hoàng gia Constantinople. Cứ mỗi thế kỉ hoặc sau nhiều năm, thành phố lại bị “bà hỏa” tấn công và các cuốn sách, cuộn giấy trong thư viện thường được thay thế.
Mọi chuyện đã thay đổi vào năm 1204 khi các chiến binh Thiên Chúa trong cuộc thập tự chinh thứ 4 tấn công thành phố, cướp bóc những tài sản quý giá và phá hủy tất cả những thứ khác. Sau khi lực lượng thập tự chinh rút khỏi, người Byzantine đã tái xây dựng một phần thư viện hoàng gia Constantinople. Nhưng đến năm 1453, thành phố này lại bị quân đội Ottoman xâm lược, khiến tất cả tài liệu tại đây đã biến mất vĩnh viễn.
4. Ngôi đền kiến thức của Ai Cập
Sau khi giành độc lập, Ai Cập đã tìm cách kiểm soát các di sản của mình bằng việc ngăn cản số lượng các cổ vật ồ ạt “chảy” ra khỏi đất nước và tránh cho chúng rơi vào tay các nhà sưu tập trên thế giới. Họ đã thành lập một số bảo tàng, trong đó có Ngôi đền kiến thức (hay còn gọi Institut d’Égypte). Đây là nơi lưu giữ hàng trăm nghìn tài liệu và sách vở. Một số tài liệu có niên đại từ thế kỉ XVI.
Ngày 17/12/2011, trong cuộc bạo loạn lật đổ tổng thống Mubarak, người biểu tình tràn vào bảo tàng và ném một chai xăng cháy qua cửa sổ. Mặc dù một số người đã cố gắng dập lửa để cứu các tác phẩm quý giá nhưng họ chỉ mang được số lượng rất nhỏ tài liệu ra ngoài. Phần còn lại đã bị lửa thiêu rụi.
5. Nalanda, Ấn Độ
Nalanda là một trong những trường đại học lớn nhất trên thế giới từng xuất hiện và tồn tại trong hơn 700 năm (bắt đầu từ năm 500 sau công nguyên). Ngôi trường này giờ là lãnh thổ phía Bắc Ấn Độ. Trước kia, nơi đây từng thu hút một lượng lớn các học giả từ Tây Tạng, Trung Quốc, Hy Lạp và Ba Tư. Là trung tâm giảng dạy Phật giáo, Nalanda nhanh chóng trở thành mục tiêu cho những kẻ muốn phá hủy văn hóa Phật giáo.
Năm 1193, vua Thổ Nhĩ Kì là Bakhtiyar Khilji ra lệnh tấn công thành phố, thiêu sống hàng nghìn học giả và bỏ ra hàng tháng để đốt cháy, tiêu hủy các cuốn sách tại đây. Các câu chuyện thời đó có nhắc đến một cột khói khổng lồ bốc lên nghi ngút từ thành phố, khiến bầu trời tối đen trong suốt một tháng.
6. Ngôi nhà thông thái
Khi lãnh thổ Iraq bị người Ả rập chinh phục và thuộc quyền kiểm soát của Hồi giáo, họ đã khám phá ra một kho kiến thức khổng lồ tại đây. Lượng lớn những bộ sưu tập được tạo ra từ sự kết hợp của nhiều tài liệu về thế giới Hồi giáo. Ban đầu chúng được lưu giữ, bảo quản tại Damascus. Đến năm 762, thành phố Baghdad được sáng lập dưới triều đại Caliph al-Mansur.
Sau đó, các cơ quan hành chính và cả thư viện cũng sớm được chuyển tới địa điểm mới. Ở Baghdad, thư viện này phát triển rất mạnh và được người dân gọi là “Ngôi nhà thông thái”. Nơi đây lưu trữ các tài liệu học vấn có nguồn gốc từ Hy Lạp cũng như các tác phẩm khác được dịch từ Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy nhiên, tới thế kỉ XIII, Hulagu Khan và đội quân Mông Cổ đã tấn công xâm lược và chinh phục được nơi đây. Khi tới biên giới vương quốc Abbasid Caliphate, Hulagu Khan đã ra lệnh cho binh lính tiến tới Baghdad và bị Caliph Al-Musta’sim – người cai trị thành phố Baghdad khước từ.
Hulagu Khan đã nổi giận và tấn công vương quốc này. Ông ra lệnh cho binh sĩ nhanh chóng bao vây Baghdad. Sau 2 tháng giao tranh, cuối cùng người dân trong thành phố phải đầu hàng. Khan cho phép binh lính cướp bóc trong suốt một tuần lễ. Dòng sông chảy qua thành phố liên tục đổi màu, từ màu đỏ của máu đến màu đen của những cuốn sách bị ném xuống sông. Hàng trăm nghìn tài liệu tri thức của nhân loại đã bị tiêu hủy.
Theo Kienthuc